Pamiętnik TLW 2007
Profesor Wanda Poradowska (1912-1991)
Kazimierz Łodziński
Profesor Wanda Poradowska (1912-1991)
Urodziła się 13 lutego 1912 r. w Kaliszu, w rodzinie inteligenckiej, z tradycjami patriotycznymi. W 1929 roku ukończyła Gimnazjum Państwowe im. Anny Jagiellonki. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości pracowała jako korepetytorka i nauczycielka domowa. W latach 1932-1935 studiowała medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, a w latach 1935-1938 Uniwersytetu Warszawskiego im. Józefa Piłsudskiego.
Otrzymawszy 11 czerwca 1938 r. dyplom lekarza, odbyła staż kliniczny w Szpitalu Ubezpieczalni Społecznej przy ulicy Solec w Warszawie. Rok później rozpoczęła pracę w Zakładzie Anatomii Patologicznej UW. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 r., została przeniesiona na początku 1940 r. wraz ze swoim kierownikiem, prof. Wilhelmem Czarnockim, do Szpitala Zakaźnego św. Stanisława. Pracowała na stanowisku asystenta w oddziale obserwacyjnym i zakładzie anatomopatologii, prowadząc jednocześnie tajne nauczanie studentów medycyny konspiracyjnego Wydziału Lekarskiego UW i słuchaczy Prywatnej Szkoły Zawodowej dla Kształcenia Pomocniczego Personelu Sanitarnego doc. Jana Zaorskiego.
Zaprzysiężona w podziemnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski, a następnie w Związku Walki Zbrojnej, konspiracyjnie, za zezwoleniem swojego przełożonego, wydawała fałszywe świadectwa zgonu poszukiwanym przez gestapo oficerom Wojska Polskiego.
Od 1 listopada 1942 r. rozpoczęła pracę na stanowisku lekarza miejscowego w Klinice Pediatrycznej UW, kierowanej przez prof. Mieczysława Michałowicza. Jednocześnie była zatrudniona w oddziale chirurgiczno-ortopedycznym tej kliniki, gdzie spotkała się z życzliwością dr. n. med. Jana Kossakowskiego, który dostrzegł i pozytywnie ocenił jej zainteresowanie chirurgią dziecka.
Zespół klinik dziecięcych, zajmujących gmach przy ul. Litewskiej 16, znajdował się w dzielnicy uznanej przez władze okupacyjne za dzielnicę niemiecką. Był to wystarczający powód, aby kliniki przenieść do Szpitala Dziecięcego Fundacji Bergsona i małżonków Baumanów, mieszczącego się przy ul. Śliskiej 51, opuszczonego przez wyrzuconych do getta pracowników i chorych pochodzenia żydowskiego. Wykorzystując blok operacyjny zorganizowano oddział chirurgiczny pod kierunkiem dr. Jana Kossakowskiego.
Z chwilą wybuchu Powstania Warszawskiego szpital został podporządkowany zgrupowaniu „Chrobry II” Armii Krajowej. Doktor Wanda Poradowska z Janem Kossakowskim przez 63 dni i nocy udzielali fachowej pomocy rannym dzieciom i powstańcom Warszawy. Po upadku Powstania wysiedleni do Milanówka, przetrwali trudny okres i powrócili, gdy zakończyły się działania wojenne, do szpitala przy ul. Litewskiej.
Wanda Poradowska uzyskała stanowisko starszego asystenta, będąc zastępcą kierownika; była ceniona i szanowana za szczególną troskę o oddanych jej opiece chorych. W latach 1945-1948 kierowała przychodnią gruźlicy kostno-stawowej w Ośrodku Zdrowia przy ul. Marszałkowskiej 24. Otoczona dziećmi, które darzyły ją zaufaniem, tak ważnym w środowisku pediatrycznym, była ceniona za poszanowanie godności cierpiącego pacjenta.
Od 1 marca 1948 r. do 1 maja 1949 r., uzyskawszy stypendium Rockefellera, szkoliła się w zakresie chirurgii pediatrycznej i torakochirurgii w klinikach dziecięcych w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Francji.
Stopień naukowy doktora medycyny otrzymała 4 lipca 1949 r. na Radzie Wydziału Lekarskiego UW w Warszawie.
Tytuł naukowy docenta przyznała jej Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki uchwałą z dnia 30 czerwca 1954 r.
Dzięki wykazanej wiedzy, rzetelności, niezwykłej sumienności i pracowitości uzyskała stypendia w zagranicznych ośrodkach chirurgii dziecięcej, w Londynie, Liverpoolu, Amsterdamie i Leiden.
Specjalizację drugiego stopnia z chirurgii dziecięcej uzyskała 20 stycznia 1953 roku. W 1949 r. została powołana przez ministra Zdrowia i Opieki Społecznej na stanowisko zastępcy specjalisty krajowego do spraw chirurgii dziecięcej. Do 1956 r. pełniła jeszcze obowiązki specjalisty wojewódzkiego w województwach: warszawskim, kieleckim, łódzkim i opolskim. Wielu lekarzy, tak pediatrów, jak i przedstawicieli innych specjalności, korzystało z jej porad i trafnych diagnoz.
1 grudnia 1952 r. rozporządzeniem ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, na prośbę i wniosek prof. Franciszka Groera, została powołana na stanowisko kierownika Kliniki Chirurgii Dziecięcej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Stworzyła tam przodujący ośrodek naukowy i dydaktyczny, przyjmując w pierwszych latach działalności dzieci z całego kraju. Rozwinęła zespołowe leczenie wad twarzoczaszki, które były przedmiotem jej pracy habilitacyjnej. We współpracy z rentgenologiem prof. Stanisławem Kubiczem, sanatoriami chorób płucnych u dzieci w Otwocku i Łagiewnikach zorganizowała pierwszy w kraju ośrodek dziecięcej torakochirurgii. Opierając się na doświadczeniach zdobytych podczas staży za granicą, wprowadziła zasadnicze zmiany w leczeniu oparzeń. Na wniosek prof. Nasiłowskiego wybrano ją na przewodniczącą Sekcji Chirurgii Plastycznej Towarzystwa Chirurgów Polskich.
Bardzo wcześnie doceniła rolę nowoczesnej anestezjologii w rozwoju chirurgii małego dziecka. Wydatnie przyczyniła się do zorganizowania w Instytucie Zakładu Anestezjologii, której organizacji podjął się niezwykle skutecznie jej asystent, a późniejszy profesor anestezjologii dziecięcej, Zdzisław Rondio. Podobnie wsparła powstanie Kliniki Onkologii Dzieci i Młodzieży, kierowanej przez prof. Józefa Bożka, której znaczenie trudno przecenić.
W 1956 r. zoperowała noworodka z wrodzonym zrośnięciem przełyku. Było to pierwsze w Polsce dziecko, które przeżyło po takiej operacji.
Wprowadziła szereg nowych metod, m.in. metodę Swenson-Hiata w chorobie Hirschprunga.
26 lutego 1959 r. otrzymała tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a 25 maja 1970 r. uchwałą Rady Naukowej Instytutu Matki i Dziecka – profesora zwyczajnego.
W połowie lat 70. XX w. kierowała ze strony polskiej programem naukowym: „Leczenie i usprawnianie dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową”. Program ten realizowano w Instytucie Matki i Dziecka, Sanatorium Dziecięcym w Konstancinie oraz w zakładzie rehabilitacji w Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii (USA).
Zamiłowany dydaktyk, łączyła ogromną wiedzę i talent chirurgiczny z darem słowa. Pod jej kierunkiem 15 lekarzy uzyskało stopień doktora medycyny, dwóch doktora habilitowanego, dwóch otrzymało tytuł profesora nadzwyczajnego.
Profesor Wanda Poradowska czynnie uczestniczyła w kongresach międzynarodowych chirurgii pediatrycznej w Quebec, Kopenhadze, Pradze Czeskiej, Londynie i Edynburgu. Była członkiem Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Towarzystwa Chirurgów Polskich, Towarzystwa Walki z Kalectwem, Polskiego Towarzystwa Ortopedów i Traumatologów, Brytyjskiego Stowarzyszenia Chirurgów Dziecięcych, Międzynarodowego Towarzystwa Pediatrycznego i Sekcji Plastycznej Towarzystwa Chirurgów Polskich.
W 1951 r. założyła Sekcję Chirurgii Dziecięcej w Towarzystwie Chirurgów Polskich, a w 1966 r. Polskie Towarzystwo Chirurgów Dziecięcych, którego została członkiem honorowym. Od 1960 do 1980 r. z ramienia Instytutu Matki i Dziecka była krajowym konsultantem chirurgii dziecięcej. Od 1953 do 1980 r. była członkiem Rady Naukowej IMDz., a od 1962 r. przewodniczącą Zespołu Wad Rozwojowych i Genetyki. Od 1962 r. była też członkiem Komisji Chirurgii Plastycznej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Komisji do spraw Oznaczania Płci. Od 1967 r. uczestniczyła w komisji kwalifikacyjnej kandydatów na wyjazdy naukowe zagraniczne. Od 16 kwietnia do 31 marca 1979 r. przewodniczyła Wyższej Komisji Dyscyplinarnej dla pracowników instytutów naukowo-badawczych resortu zdrowia i opieki społecznej.
Była autorką lub współautorką blisko 200 prac, stanowiących wynik własnych doświadczeń.
Oryginalny dorobek w skali światowej w dziedzinie chirurgicznego postępowania w przypadkach niewydolności oddechowej noworodka i patologii układu oddechowego dzieci odzwierciedla monografia Surgical Lung Disease in Childhood, wydana wspólnie przez Wandę Poradowską, dr med. Stefanię Reszke i prof. Stanisława Kubicza. Prace w języku angielskim zamówiły National Library w Bethesda oraz Główna Biblioteka Lekarska w Warszawie, zastrzegając wyłączność dystrybucji w USA, w 1970 r.
W 1975 r. prof. W. Poradowska współuczestniczyła w wydaniu przez PZWL polskiej wersji podręcznika Neonatal Surgery P. P. Rickhama i J. H. Johnstona ze Szpitala Dziecięcego w Liverpoolu.
W 1978 r. PZWL wydał Chirurgię wieku dziecięcego pod red. W. Poradowskiej.
W 1992 r. ukazało się drugie, znacznie poszerzone wydanie tego dzieła.
Po przejściu na emeryturę prof. Wanda Poradowska nadal pracowała w Instytucie, wspomagając wiele koleżanek i kolegów w kraju, dla których była wielkim autorytetem. Obdarzona niezwykłą intuicją, wszystkie swe siły poświęciła małemu, bezbronnemu, choremu dziecku.
Odznaczona: Złotym Krzyżem Zasługi (1951), Medalem X-lecia PRL (1955), Krzyżem Kawalerskim (1958), Oficerskim (1964), Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1974), Krzyżem Walecznych (1959), Odznaką za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia (1959), Zasłużony Lekarz PRL (1987), Odznaką Tysiąclecia (1967).
Zmarła 11 sierpnia 1991 r. w otoczeniu najbliższych, rodziny i przyjaciół.
Nad jej mogiłą na cmentarzu Wojskowym na Powązkach pochyliły się sztandary zgrupowania „Chrobry II” Armii Krajowej.
PIŚMIENNICTWO
1. Kto jest kim w polskiej medycynie, „Informator Biograficzny” 1987, Interpress, Warszawa, s. 530.
2. Wiśniewska M., Sikorska M.: Szpitale Powstańczej Warszawy, Rytm, Warszawa 1991.
3. Łodziński K.: Relacje osobiste.
4. Dudkiewicz Z.: Klinika Chirurgii Dzieci i Młodzieży w Warszawie. Konferencja 04.04.2003.
5. Reszke S. (red): Chirurgia noworodka (tłumaczenie z ang.) PZWL, Warszawa 1975.
6. Poradowska W. (red) Chirurgia wieku dziecięcego, PZWL, Warszawa 1992.
7. Poradowska W., Reszke S., Kubicz S.: Surgical Lung Disease in Childhood, National Library, Bethesda, USA; GBL, Warszawa 1970.