Pamiętnik TLW 2013

Profesor Tadeusz Maliński - twórca nanomedycyny

Romuald PRUSZYŃSKI

Profesor Tadeusz Maliński – twórca nanomedycyny

„Wszystko jest możliwe” – ten cytat, umieszczony na biurku profesora Tadeusza Malińskiego, niech będzie wprowadzeniem do fascynującej historii, która rozpoczęła się w Gdańsku.

W maju 2003 roku prof. Stefan Angielski zaprosił mnie na uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa profesorowi Tadeuszowi Malińskiemu, z którym współpracuje nasza uczelnia. Profesor Angielski był pierwszym uczonym w Polsce, który dostrzegł ogromne znaczenie odkryć dokonanych dla nauki i medycyny przez prof. Tadeusza Malińskiego oraz jego światową rangę jako uczonego i wynalazcy. Zwrócił szczególną uwagę na prace interdyscyplinarne profesora, dotyczące biotechnologii, biochemii i medycyny. Wprowadzenie nanotechnologicznych urządzeń i systemów pomiarowych w diagnostyce medycznej podniosło prof. Malińskiego do rangi pionierskiego twórcy współczesnej nanotechnologii, uważanej za kierunek medycyny XXI wieku. Wyróżnienie godnością doktora honoris causa w Gdańsku zapoczątkowało fascynujące nagłośnienie znaczenia jego odkryć w całym kraju. W innych krajach europejskich uznano prace prof. Malińskiego za najbardziej innowacyjne i znaczące już w latach 90., a w 2003 r. wyróżniono go prestiżową nagrodą Gemi Award.

Profesor Stefan Angielski w pięknej laudacji zapowiedział, że odkrycia te oznaczają przewrót w dotychczasowych metodach diagnozowania i leczenia oraz stwarzają nowe możliwości poznawcze procesów biologicznych zachodzących w organizmie. Wyraził też satysfakcję, że osiągnięcia prof. Malińskiego wobec żelaznej konkurencji amerykańskiej są tym cenniejsze dla Polski, gdyż nie ukrywał on swego przywiązania do polskiej i wielkopolskiej tradycji i jest dumny ze swego pochodzenia. Z potrzeby serca prof. Maliński zorganizował i zaprojektował pierwsze w świecie muzeum Armii Krajowej w Orchard Lake koło Detroit i Muzeum Jana Pawła II (obecnie Centrum Jana Pawła II) w Waszyngtonie, ważny ośrodek kultury polskiej. Od rządu polskiego otrzymał medal Pro Memoria.

Profesor Tadeusz Maliński urodził się w 1946 r. w Śremie i tam ukończył Liceum Ogólnokształcące im. gen. Józefa Wybickiego. Jest absolwentem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1969). Po studiach został zatrudniony na Wydziale Chemicznym Politechniki Poznańskiej, gdzie w 1975 r. obronił pracę doktorską. Od roku 1979 pracuje w USA na stanowiskach profesora: Uniwersytetu Houston, Uniwersytetu Oakland i obecnie Uniwersytetu w Ohio. W 2000 r. otrzymał imienną katedrę Marvin&Ann-Dilley White Professorship of Biomedical Science na Uniwersytecie Ohio, a w 2005 r. najwyższy akademicki tytuł Distinguished Professor. Jest też dziekanem Wydziału Chemii i Biochemii.

W maju 2003 roku, po zakończeniu uroczystości nadania profesorowi Malińskiemu tytułu doktora honoris causa, miałem zaszczyt być mu przedstawionym przez prof. Angielskiego. Profesor Maliński przekazał mi, że pochodzi ze Śremu i zamierza w najbliższym czasie odwiedzić miasto swego urodzenia i szkolnej edukacji, którą wspomina z dużym sentymentem. Powiedziałem wtedy Profesorowi, że następnego dnia będę uczestniczył w plenarnym posiedzeniu Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego w Śremie, zorganizowanym przez przewodniczącą tamtejszego Koła PTL, dr Barbarę Siwińską, której wręczę laudację prof. Stefana Angielskiego. Przyjął to z zadowoleniem.

Doktor Barbara Siwińska z wielkim entuzjazmem i zaangażowaniem podjęła starania o promocję tak wybitnej postaci w mieście rodzinnym– dotychczas prawie nieznanej. A czyniła to z pasją i doświadczeniem, wielokrotnie już prezentując znamienitych śremian we władzach samorządowych, środkach masowego przekazu itp. Tym razem dr Siwińska w imieniu Zarządu Koła PTL, w którym piastowała funkcję przewodniczącej, w celu szczególnego wyróżnienia prof. T. Malińskiego w środowisku medycznym, nadała bieg procedurze w obrębie Polskiego Towarzystwa Lekarskiego na szczeblu krajowym. Jej wnioskowi prezes Zarządu Głównego PTL w Warszawie, prof. Jerzy Woy-Wojciechowski, zapewnił szybką realizację.

5 listopada 2004 roku w czasie uroczystości w Teatrze Stanisławowskim Łazienek Królewskich Profesor Tadeusz Maliński otrzymał godność Hono­rowego Członkostwa Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Doktor Siwińska wygłosiła znakomitą laudację, w której cytując Ludwika Pasteura: „Choć nauka nie ma ojczyzny, uczony ją posiada” – zaprezentowała ogromne przywiązanie Laureata do ojczystego kraju i miejsca urodzenia.

Od tego momentu wydarzenia potoczyły się lawinowo. Wywiady telewizyjne i radiowe, artykuły w prasie. Coraz częściej Profesor odwiedzał Polskę i uczelnie na ich zaproszenie. Zawsze, gdy przylatywał do kraju, choć na krótko przybywał do Śremu, mimo że ponaglały go niezliczone obowiązki. Zawsze znajdował czas, by zapalić znicz na grobie rodziców. W czasie spotkań z rodakami, lekarzami, kolegami szkolnymi, przyjaciółmi, przedstawicielami nauki, kultury oraz samorządu starał się choć parę chwil poświęcić każdemu, podzielić się wrażeniami, pojawić się w kadrze wspólnego zdjęcia. Nie ma miesiąca, by nie telefonował zza oceanu, dzieląc się sukcesami, radościami oraz interesując się życiem lekarskim i społecznym w Śremie.

We wrześniu 2005 roku w auli Uniwersytetu Adama Mickiewicza wypełnionej przez przedstawicieli nauki, kultury, polityki i samorządu prof. Tadeusz Maliński został uhonorowany Dyplomem Godności Lidera Pracy Organicznej przez Kapitułę Honorowego Hipolita. Otrzymał wówczas statuetkę Hipolita. W uroczystości tej uczestniczyli liczni śremianie, do których Profesor podszedł przed rozpoczęciem wykładu i powitał bardzo serdecznie.

W czerwcu 2006 roku Profesorowi powierzono wykład inauguracyjny VI Światowego Kongresu Polonii Medycznej, który odbył w sali Filharmonii Częstochowskiej, wypełnionej po brzegi niemal 2 tysiącami uczestników z 40 krajów. Znakomity wykład został nagrodzony burzliwymi oklaskami. Na zakończenie prof. Maliński powiedział: „Ja skończyłem, jeszcze tylko podziękowanie tym, dzięki którym tu się znalazłem”. I wymienił dwa nazwiska: prof. Jerzego Woy-Wojciechowskiego i dr Barbary Siwińskiej.

W grudniu tego samego roku profesor Maliński ponownie odwiedził Polskę. W wigilijnym spotkaniu członków PTL, zorganizowanym przez niestrudzoną dr Barbarę Siwińską, uczestniczyli: prof. Jerzy Woy-Wojciechowski, prezes Zarządu Głównego PTL, z żoną mgr Alicją, liczni lekarze z powiatu śremskiego, władze samorządu oraz przedstawiciele zakładów pracy… Profesor uświetnił spotkanie pięknym wykładem: „Medycyna obrazów starych mistrzów”. Jego zainteresowanie malarstwem dawnych mistrzów znalazło zastosowanie w analizie chemicznej metodami nanotechnologicznymi w przedmiotach sztuki. Pozwala to na ocenę pochodzenia obrazu, nie czyniąc szkody samej warstwie malarskiej. Profesor Maliński został zaliczony do grona najwybitniejszych ekspertów w tej dziedzinie (jest w pierwszej dziesiątce na świecie). Chwile spędzone na tym spotkaniu w rodzinnej, niezwykle ciepłej atmosferze śremianie stale wspominają z wielkim wzruszeniem. A historycznym prezentem pod choinkę pozostanie ufundowane przez Profesora stypendium dla jednego z lekarzy na miesięczny pobyt w Laboratorium Uniwersytetu Ohio.

W 2007 roku profesor Maliński – jak sam się zwierzył – przebył 87 tys. km, aby pięciokrotnie być w Śremie. Kilkakrotnie odwiedził Śrem również w 2008 r. W tym roku uczestniczył w uroczystości związanej ze 150. rocznicą utworzenia Gimnazjum i Liceum im. Józefa Wybickiego oraz przyznania mu godności Honorowego Obywatela Śremu. Warto podkreślić, że cztery lata trwały starania i przygotowania przez dr B. Siwińską do wiekopomnej uroczystości miasta Śremu ze wspaniałą oprawą zorganizowaną przez lokalne władze rządowe i samorządowe.

16 września 2010 r. prof. Tadeusz Maliński został przyjęty w poczet członków zagranicznych Polskiej Akademii Nauk. Nominację Profesora do PAN zgłosili trzej członkowie PAN, wybitni profesorowie medycyny: prof. Ryszard Gryglewski (Kraków), oraz prof. Stefan Angielski i prof. Roman Kaliszan (Gdańsk). Uroczystość wręczenia nominacji odbyła się w siedzibie PAN, w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Profesor Tadeusz Maliński jest pierwszym śremianinem i jednym z dwóch członków PAN na Wydziale Medycznym pochodzącym z Wielkopolski.

27 maj a 2011 r. w Auli Magna Politechniki Poznańskiej odbyła się uroczystość nadania profesorowi Tadeuszowi Malińskiemu tytułu doktora honoris causa. Po wystąpieniu JM Rektora prof. Adama Hamrola laudację wygłosił promotor prof. Aleksander Ciszewski, a wykład „Inżynieria serca” prof. Tadeusz Maliński. Najsłynniejszym jego odkryciem jest bowiem inżynieryjne wykonanie pierwszego w świecie pomiaru tlenku azotu w pojedynczej komórce. Odkrycie roli tlenku azotu w regulacji pojedynczych uderzeń serca i regulacji pracy mózgu, a także odkrycie podstawowego mechanizmu zaburzeń wydzielania tlenku azotu w układzie sercowo-naczyniowym i mózgu to historyczny wkład Profesora do światowej nauki. Odkrycie to pozwoliło na wyjaśnienie podstawowych mechanizmów wielu chorób współczesnej cywilizacji: udaru mózgu, zawału serca, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, procesów starzenia się, chorób Parkinsona i Alzheimera. Ponadto prof. Maliński zaprojektował systemy do wczesnej diagnozy chorób serca, chorób układu nerwowego, nowe systemy do przechowywania serca do transplantacji oraz modyfikację sztucznego serca. Na liście American Heart Association Profesor znalazł się wśród dziesięciu najbardziej znaczących uczonych w ostatniej dekadzie. Za swoje osiągnięcia został dwukrotnie nominowany do nagrody Nobla: raz w dziedzinie medycyny, raz chemii (odkrycie biologicznych przewodników prądu). W 2009 r. został też nominowany do na­grody Prezydenta Stanów Zjednoczonych – Medal of Science. Jest honorowym profesorem kilkunastu europejskich i amerykańskich uniwersytetów. Profesor Tadeusz Maliński został obecnie zaliczony do grona Genialnych Umysłów – Brillant Minds – przez Amerykański Instytut Kultury Polskiej z siedzibą na Florydzie, a poczet ten otwierają Mikołaj Kopernik i Maria Curie-Skłodowska.

Profesor Tadeusz Maliński jest żarliwym patriotą, żywił wielki sentyment do kresowiaków, spośród których wymienia w wykładach niezwykłe postacie nauki, literatury i kultury. W październiku 2011 r. z okazji Jubileuszu Polskiego Lwowskiego Towarzystwa Lekarskiego został zaproszony do Lwowa, gdzie na uroczystości jubileuszowej w Operze Lwowskiej wygłosił znakomity wykład inauguracyjny. Zawsze z dumą podkreśla swoje polskie pochodzenie, na co tak dobitnie zwrócił uwagę prof. Stefan Angielski w czasie ceremonii nadania tytułu doktora honoris causa naszej uczelni w 2003 r. w Gdańsku. Od tego miasta zaczęła się fascynująca historia poznania i popularyzacji twórcy dokonań, które spowodowały rewolucję w medycynie i dają nadzieję na istotny postęp w terapii współczesnych chorób, w myśl cytowanej dewizy Profesora Maliński ego: „Wszystko jest możliwe” dla tych, którzy pragną coś osiągnąć…

Składam wyrazy serdecznego podziękowania Panu Profesorowi Stefanowi Angielskiemu i Panu Profesorowi Romanowi Kaliszanowi za wyrażenie pozytywnej opinii pod względem merytorycznym po przeczytaniu powyższego opracowania” – Romuald Pruszyński.

Równie serdecznie dziękuję Pani dr Barbarze Siwińskiej za przekazane mi materiały i pomoc w tej prezentacji.