Pamiętnik TLW 2009
linika Położnictwa i Ginekologii CMKP w Szpitalu im. prof. W. Orłowskiego.
Romuald Dębski
Klinika Położnictwa i Ginekologii CMKP w Szpitalu im. prof. W. Orłowskiego.
Historia Kliniki Położnictwa i Ginekologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie związana jest z historią Szpitala im. Prof. Witolda Orłowskiego zlokalizowanego na ulicy Czerniakowskiej w Warszawie. Szpital ten utworzony jest z dwóch połączonych budynków, z których pierwszy powstał w 1934 roku, a drugi dobudowany został po kilku latach, jeszcze przed wybuchem II Wojny Światowej. Pierwotnie, w okresie międzywojennym, budynek ten przeznaczony był na siedzibę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W okresie wojny w części budynku umieszczono oddziały chirurgiczny, ortopedyczny, ginekologiczno-położniczy i chorób wewnętrznych, część pełniła w dalszym ciągu funkcje administracyjne. W trakcie Powstania Warszawskiego szpital pełnił funkcję szpitala powstańczego. Po upadku powstania okupanci ewakuowali szpital i po miesiącu zakończyli jego działalność.
Po wojnie w wyremontowanym budynku mieściły się biura Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej oraz Wydział Rent. W 1956 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej postanowiło w budynkach na rogu ulic Rozbrat, Ludnej i Czerniakowskiej ponownie utworzyć szpital. W latach 1957 – 1958 roku w budynkach tych tworzony był Szpital Wojewódzki w Warszawie. Pierwszym oddziałem był oddział chorób wewnętrznych działający pod kierownictwem profesora Witolda Orłowskiego. Kolejne otwierane oddziały to neurologia, ginekologia i położnictwo oraz chirurgia. Jednym z oddziałów otwartych w 1958 roku był Oddział Ginekologiczno – Położniczy dla Województwa Warszawskiego. Pierwszym jego Ordynatorem był dr med. Eugeniusz Zachwiej, jego zastępcami dr Jan Milewski i Wiesław Taszycki. Trzon zespołu lekarskiego tworzyli między innymi dr Barbara Zalewska, Bronisława Szadkowska, Barbara Żelaznowska, Leszek Greń, Henryk Krzyżanowski. Dr Zachwiej stworzył wraz z zespołem znany w regionie doskonały ośrodek chirurgii ginekologicznej. W 1975 roku powołano Kliniczny Szpital Zespolony będący bazą szpitalną CMKP. W 1977 roku Szpital przestał oficjalnie pełnić funkcję szpitala wojewódzkiego, co nie zmienia faktu, że do dnia dzisiejszego jest ośrodkiem do którego kierowane są pacjentki z najcięższymi schorzeniami i powikłaniami z byłych województw ciechanowskiego, ostrołęckiego i siedleckiego. Jest to w jednej mierze konsekwencją tradycji, a drugiej zaś wielospecjalistycznemu charakterowi szpitala, i bliskiej współpracy z doskonałym Oddziałem Intensywnej Opieki Medycznej, oraz znanymi w całym kraju Klinikami Chirurgii Ogólnej, Urologii, Chorób Wewnętrznych, oraz Neurologii i Epileptologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego.
W 1981 roku na bazie Oddziału Ginekologiczno – Położniczego utworzono Klinikę Położnictwa i Ginekologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Pierwszym jej Kierownikiem był przybyły z Karowej, poprzez krótki okres pracy na placu Starynkiewicza, uczeń profesora Ireneusza Roszkowskiego – prof. dr hab. Janusz Kretowicz. Trzon zespołu w tym czasie tworzyli obok wymienionych wcześniej dr Ewa Dmoch, obecnie profesor Uniwersytetu Medycznego w Warszawie oraz dr med. Aleksandra Słabik-Ledóchowska, Małgorzata Wiszniewska, Barbara Wojtowicz, Bogumiła Zachwiej, Halina Burda, Andrzej Brynczak, Jerzy Garwoliński, Krzysztof Popkowski, Wojciech Szczepański, Jacek Czekalski.
W 1988 roku profesor Kretowicz wyjechał na kilka lat z Polski i stanowisko Kierownika Kliniki objęła również uczennica prof. Roszkowskiego – prof. dr hab. Danuta Pisarek – Miedzińska. Pod Kierunkiem Pani Profesor Miedzińskiej pracował jeszcze dr Jan Milewski, kontynuator szkoły operacyjnej dr Zachwieja, jeden z najbardziej doświadczonych chirurgów w historii ginekologii warszawskiej. Do grona doświadczonych lekarzy dołączyli dr Andrzej Wierzbicki, Krzysztof Dynowski Tomasz Roszkowski i Waldemar Czerwoniec. W 1991 roku zmarł dr Wiesław Taszycki, zaś w 1993 dr Eugeniusz Zachwiej. W okresie tym przedwcześnie odeszli dr Małgorzata Wiszniewska i Krzysztof Popkowski.
W 1994 roku na drodze konkursu objąłem kierownictwo tejże Kliniki. Przez kilkanaście lat pracowałem tam z zespołem, w którym znalazła się dr Małgorzata Bińkowska, i na kilka lat dr Bronisława Pietrzak i Jarosław Mazanowski. Obecnie funkcję Ordynatora pełni dr med. Andrzej Brynczak. W okresie tym specjalizacje uzyskali między innymi Piotr Kretowicz, Tomasz Duchiński, Tomasz Roszkowski, Piotr Szachowski, Jurij Radzko. Niestety, ale w latach tych odeszli od nas dr med. Barbara Wojtowicz, Jan Milewski, Henryk Krzyżanowski oraz ogromnie, ogromnie przedwcześnie dr med. Tomasz Duchiński i Andrzej Wierzbicki.
W 2004 roku w związku z ogromem zajęć dydaktycznych Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego utworzyło Zespół Dydaktyczny prowadzący działalność w Klinice na ulicy Czerniakowskiej i nowo utworzonej Klinice w Oddziale Klinicznym Położnictwa i Ginekologii Szpitala Bielańskiego, którą prowadzę do chwili obecnej. Pod koniec 2008 roku podjęto decyzję o utworzeniu dwóch Klinik Położnictwa i Ginekologii, pierwszej w Szpitalu im. prof. Witolda Orłowskiego i drugiej w Szpitalu Bielańskim im. księdza Jerzego Popiełuszki. Na początku 2009 roku wyłoniono nowego Kierownika Kliniki, i „Czerniakowską” z początkiem marca obejmuje prof. Grzegorz Jakiel.
W 2008 roku po kilkumiesięcznym remoncie części położniczo – neonatologicznej utworzono przestronny i doskonale wyposażony Oddział Intensywnej Opieki Neonatologicznej, w którym leczone są nie tylko dzieci rodzone na Czerniakowskiej, ale i z innych szpitali warszawskich.
Klinika Położnictwa i Ginekologii zlokalizowana jest na dwóch poziomach starszej części szpitala. Dzieli się na trzy oddziały: patologii ciąży, sali porodowej i położnictwa oraz ginekologii operacyjnej. Klinika ma swoją własną Izbę Przyjęć, działającą niezależnie od Izby Przyjęć Szpitala. W Poradni Przyszpitalnej kierowanej zresztą od kilku lat przez dr med. Aleksandrę Słabik-Ledóchowską działa poradnia ginekologiczna oraz zlokalizowana jest pracownia ultrasonograficzna Kliniki.
W latach 1958 – 2008 w Oddziale Klinicznym Położnictwa i Ginekologii urodziło się 58 439 505 dzieci. W ostatnich latach liczba porodów przekracza nieco 1600 porodów rocznie. Ogromny odsetek wśród dzieci rodzonych na Czerniakowskiej to dzieci z ciąż nieprawidłowych, z wadami rozwojowymi, konfliktem czerwonokrwinkowym, płytkowym, z ciąż powikłanych padaczką, ciężkim nadciśnieniem, z porodów przedwczesnych.
Od samego momentu powstania Oddziału, od czasów doktora Zachwieja, Milewskiego, profesora Kretowicza w Klinice wykonywany jest pełen zakres działań operacyjnych. Od chwili powstania Oddziału wykonano w nim łącznie 42 095 operacji ginekologicznych. W grudniu1981 roku dr Jan Milewski z dr Jerzym Garwolińskim wykonali pierwszą laparoskopię sprzętem wyprodukowanym w byłej NRD. Od tego okresu wykonywane były laparoskopie początkowo diagnostyczne, a później i operacyjne.
Działalność Kliniki Położnictwa i Ginekologii chyba najbardziej znana jest w środowisku ultrasonograficznym. Niewielu w Polsce jest lekarzy wykonujących badania ultrasonograficzne w zakresie położnictwa i ginekologii którzy nie mieli kontaktu z Pracownią Ultrasonograficzną Kliniki lub nie byli uczestnikiami kursów prowadzonych czy to na Czerniakowskiej, czy to na Roztoczu, czy też w Wierzbie na Mazurach.
Trzon pracowni ultrasonograficznej w ostatnich latach stanowili dr med. Jerzy Garwoliński, Tomasz Roszkowski, Piotr Kretowicz, śp. Andrzej Wierzbicki, oraz śp. Tomasz Duchiński. Pomimo tego, że sam od lat zajmuję się ultrasonografią tak diagnostyczną jak i zabiegową sporadycznie proszony jestem o wsparcie przez kolegów z Pracowni.
Druga połowa lat dziewięćdziesiątych i początek lat dwutysięcznych to okres, w którym wykonano największą ilość zabiegów monitorowanych ultrasonograficznie. Do chwili obecnej wykonano ich prawie dziesięć tysięcy. Klinika nasza wykonała większość pobrań materiału pochodzenia płodowego do badań genetycznych w skali kraju. Jeszcze kilka lat temu genetycy oceniali, że w naszym ośrodku wykonywanych jest ponad 80% zabiegów robionych w Polsce. Dziś oczywiście wiele nowych pracowni podejmuje się wykonywania coraz bardziej skomplikowanych zabiegów, ale prawie wszyscy wykonujący je w Polsce przeszli szkolenie w naszej pracowni.
Obecnie, w znanej w całej Polsce, Pracowni Ultrasonograficznej Kliniki Położnictwa i Ginekologii CMKP, wykonuje się w zasadzie jedynie badania konsultacyjne. Pacjentkami Pracowni są kobiety ciężarne oraz kobiety ze schorzeniami ginekologicznymi, przyjeżdżające praktycznie z terenu całego kraju. Ze względu na wyjątkowe umiejętności osób tam zatrudnionych, bardzo duże doświadczenie oraz profesjonalny sprzęt, Pracowania wyspecjalizowała się w diagnostyce powikłań ciąży, diagnostyce prenatalnej i zabiegach monitorowanych pod kontrolą ultrasonograficzną. Wykonujemy bądź wykonywaliśmy prawie wszystkie zabiegi wewnątrzmaciczne. Do najczęściej wykonywanych należą amniopunkcje, kordocentezy, pobrania kosmków, transfuzje dopłodowe krwi w konflikcie serologicznym czy płytkowym a także zakładanie zastawek do pęcherza moczowego u płodów z uropatiami zaporowymi, odbarczenia torbieli płodowych, wodobrzusza, płynu z jamy opłucnowej, septostomi w ciążach bliźniaczych z zespołem przetoczenia (TTTS), odbarczenia wielowodzia, amnioinfuzje diagnostyczne. W wyselekcjowanych przypadkach ginekologicznych wykonujemy nakłucia torbieli, odbarczenia wodobrzusza i kilka innych znacznie już rzadziej wykonywanych zabiegów ginekologicznych.
Warto podkreślić, że Pracownia nasza stała się bardzo nowoczesnym ośrodkiem diagnostyki i terapii konfliktu serologicznego. I to zarówno tego tradycyjnego, w układzie Rh, jak również konfliktów w zakresie płytek krwi płodu. Od kilku lat, wkrótce po ukazaniu się pierwszych doniesień w piśmiennictwie światowym, rozpoczęliśmy nieinwazyjną diagnostykę konfliktu serologicznego. Począwszy od wczesnych lat dziewięćdziesiątych przeprowadziliśmy skuteczną terapię transfuzjami dopłodowymi krwinek czerwonych, uzyskując wyleczenie u bardzo dużej liczby dzieci z ciężkimi postaciami konfliktu, które dawniej umierały wewnątrzmacicznie z powodu obrzęku uogólnionego.
We współpracy z Instytutem Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie rozwinęliśmy diagnostykę i terapię konfliktu w zakresie płytek krwi, rzadko rozpoznawanej, groźnej choroby matczyno-płodowej, skutkującej powstaniem małopłytkowości u płodu. Jesteśmy w zasadzie jedynym ośrodkiem w kraju, który zajmuje się tym problemem na dużą skalę, gromadząc większość przypadków zdiagnozowanych w Instytucie, nie ustępując pod ani względem liczby pacjentek, ani wyników leczenia, wiodącym ośrodkom na świecie. U tych pacjentek wykonujemy kordocentezy diagnostyczne, transfuzje dopłodowe płytek krwi oraz prowadzimy terapię farmakologiczną. Początkowo kordocentezy wykonywaliśmy w sposób typowy, czyli poprzez nakłucie żyły pępowinowej, bez specjalnego przygotowania. Po zaobserwowaniu zwiększonego ryzyka powikłań krwotocznych u dzieci z alloimmunologiczną małopłytkowością postanowiliśmy profilaktyczne podawać w trakcie zabiegu koncentrat płytek krwi, pobranych wcześniej od matki. Postępowanie takie w sposób znaczący zmniejszyło ryzyko związane z zabiegiem kordocentezy u tych dzieci, u których liczba płytek niejednokrotnie jest niższa, niż 10 G/L. Jest to nasz oryginalny pomysł, który stał się standardem postępowania w naszej Klinice.
Ilość badań ultrasonograficznych i zabiegów kontrolowanych USG wykonywanych w Pracowni Kliniki Położnictwa i Ginekologii CMKP w latach 1997 – 2006 przedstawia tabela 1.
Od 1958 do 1981 r. w Oddziale prowadzone było szkolenie specjalistyczne dla lekarzy ze szpitali województwa warszawskiego. Od momentu powołania Kliniki CMKP zakres działalności dydaktycznej rozrósł się w ogromnym stopniu. Od 1981 roku do chwili obecnej w Klinice prowadzone jest szkolenie lekarzy przygotowujących się do egzaminów kiedyś zarówno na I i II stopień specjalizacji w zakresie ginekologii i położnictwa, obecnie już tylko do jednego egzaminu specjalizacyjnego. Od wielu lat w ciągu roku akademickiego odbywają się dwa kilkutygodniowe kursy atestacyjne oraz liczne kursy doskonalące i szkolenia indywidualne w zakresie diagnostyki ultrasonograficznej, patologii ciąży, postępów w położnictwie a także ginekologii operacyjnej dla lekarzy z całej Polski.
W kursach tych w wyżej wymienionym okresie przeszkolono ponad 5000 lekarzy. Można więc chyba przyjąć, że większość polskich położników i ginekologów przeszło szkolenie w Klinice na ulicy Czerniakowskiej.
Od 1993 r. w Klinice odbywa się szkolenie zarówno praktyczne jak i teoretyczne dla lekarzy specjalizujących się w medycynie rodzinnej.
Od 1981 r. w porozumieniu ze szkołami dla położnych prowadzone są ponadto szkolenia uczennic pod nadzorem instruktorek i lekarzy. W latach 2002 – 2006, w okresie w którym budynek Szpitala powiązany został z Akademią Medyczną w Warszawie w Klinice po kierunkiem prof. dr hab. Ewy Dmoch odbywały się zajęcia dla słuchaczek Wydziału Nauki o Zdrowiu AM.