Pamiętnik TLW 2009
Warszawskie zjazdy ginekologów polskich.
Edmund Waszyński
Warszawskie zjazdy ginekologów polskich.
Warszawa gościła ginekologów polskich czterokrotnie: w czasie I Zjazdu w 1923 r., na X Zjeździe w 1948r., na XX Zjazd w 1977 r. i w czasie XXV Zjazdu w 1994 r. Pierwszy Zjazd związany jest z odradzającym się środowiskiem ginekologów warszawskich po pierwszej wojnie światowej i z początkami organizowania życia naukowego w ogóle i tworzeniem zrębów towarzystwa naukowego.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. wysiłek ginekologów warszawskich koncentrował się wokół ustanowienia Towarzystwa Ginekologów Polskich i zorganizowania zjazdu Towarzystwa. Wysiłek ten podjął prof. Adam Ferdynand Czyżewicz wraz z innymi czynnymi wówczas ginekologami warszawskimi.
W dniu 14 września 1921 r. w Warszawie zawiązał się komitet organizacyjny w składzie: Adam Ferdynand Czyżewicz, Henryk Gromadzki, Leonard Lorentowicz, Zygmunt Monsiorski i Marian Ryłko. Komitet utworzył Warszawskie Towarzystwo Ginekologiczne z działającej już od 21 lat Sekcji Ginekologicznej w Towarzystwie Lekarskim Warszawskim, założonej z inicjatywy Jakuba Rosenthala. Pierwszym prezesem Warszawskiego Towarzystwa Ginekologicznego był Zygmunt Monsiorski. Powstanie warszawskiego Towarzystwa oznaczało usamodzielnienie się jak i zwiększenie poczucia konsolidacji środowiska ginekologicznego Warszawy [4].
Warszawskie Towarzystwo Ginekologiczne wysunęło w czerwcu 1922 r. propozycję utworzenia Towarzystwa Ginekologów Polskich. Towarzystwo to zmieniło swoja nazwę na przełomie lat 1950/1951 na Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Propozycja zmierzała do formalnego ustanowienia proklamowanego w Krakowie w 1902 r. ogólnopolskiego towarzystwa. W tym celu zwołano w listopadzie 1922 r. Walne Zebranie Delegatów regionalnych Towarzystw Ginekologicznych w Polsce. Walne Zebranie Delegatów przyjęło projekt do realizacji, uchwaliło też, że I Zjazd Ginekologów Polskich odbędzie się w Warszawie w dniach 4– 6 kwietnia 1923 r. Przygotowano statut Towarzystwa i przedłożono go w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych [1,2,3,7].
Zgodnie z ustaleniami I Zjazd Ginekologów Polskich odbył się w ustalonym terminie, tj. w dniach 4-6 kwietnia 1923 r. Walne Zebranie Zjazdu uchwaliło zatwierdzony uprzednio w dniu 8 listopada 1922 r. przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych statut i powołało Towarzystwo Ginekologów Polskich. Wśród założycieli Towarzystwa są następujące osoby:
prof. Adam Ferdynand Czyżewicz z Warszawy, dr Aleksander Karnicki z Wilna, prof. Aleksander Rosner i dr Jan Szancenbach z Krakowa, dr Władysław Suwalski i doc. Bolesław Kowalski z Poznania, dr Władysław Chojnacki i dr Henryka Sawicka ze Lwowa. Osoby te wymieniono na końcu statutu Towarzystwa 1. Statut stanowił, że siedzibą Zarządu Towarzystwa jest miasto, w którym odbędzie się następny zjazd i że organem Towarzystwa jest czasopismo „Ginekologia Polska”.
Otwarcie I Zjazdu stanowiło historyczny moment, o czym świadczy przemówienie powitalne, które wygłosił prezes Towarzystwa prof. Adam Ferdynand Czyżewicz [6]. Na wstępie prof. Czyżewicz mówił:
„Święto dziś u nas. Chwila to podniosła, w której mamy zaszczyt goszczenia u siebie Pierwszego Zjazdu Polskich Ginekologów, pierwszego bez kordonów i słupów granicznych, pierwszego w wolnej Ojczyźnie. Długośmy na to czekali. Spragnieni jedności i ścisłego zespolenia świadomi, że tylko wspólnym, zgodnym wysiłkiem będziemy potężni, założyliśmy już w roku 1902-im na Zjeździe Delegatów w Krakowie Towarzystwo Ginekologów Polskich, które, choć nieoficjalnie łączyć nas miało przez wszystkie granice podartej na strzępy Polski”.
Swoje przemówienie prof. Czyżewicz zakończył słowami:
„Syrena Warszawska śpiewem was wita. Nabrzmiałe radością i dumą serca nasze Wam rzuca pod nogi. Przyjmijcie je wdzięcznie i tak serdecznie, jak to Wam podane. Wierzcie, że goszczenie Was u siebie uważamy za honor i zaszczyt. Darujcie, że nie wszystko tak wygląda, jakbyśmy chcieli, że skromnie u nas, prosto i niewyszukanie. Daliśmy w dzisiejszych warunkach, cośmy dać mogli, daliśmy ze szczerego serca i w najlepszej myśli z serdeczną ochotą. Darujcie braki i wybaczcie, jeżeli nie wszystko tak jest, jakbyśmy chcieli. Witajcie jak dawno niewidziani i utęsknieni Bracia. Postawiony z Waszej woli na tem miejscu, mam zaszczyt złożyć życzenia, abyobrady nasze dały jak najlepszy plon.
Ogłaszam Pierwszy Zjazd Ginekologów Polskich jako otwarty. Quo felix faustum fortunatumque sit” [6].
Obrady Zjazdu odbywały się w Sali wykładowej Kliniki Położniczo-Ginekologicznej Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Starynkiewicza. Gospodarzem Zjazdu był prezes Warszawskiego Towarzystwa Ginekologicznego prof. Adam Ferdynand Czyżewicz. Honorowym przewodniczącym Zjazdu wybrano Władysława Bylickiego ze Lwowa. Zjazd zgromadził 253 uczestników.
Obrady toczyły się w sześciu posiedzeniach, po których odbyła się dyskusja. Tematyka Zjazdu obejmowała m.in. niedorozwój narządów płciowych, leczenie włókniaków macicy, adenomyosis, leczenie raka szyjki macicy, neomaltuzjanizm i przerywanie ciąży, zatrucie ciążowe, postępowanie w poronieniach, przypadki kazuistyczne. Wiele miejsca poświęcono kształceniu położnych w Polsce. Spośród 80 zgłoszonych referatów wygłoszono 64. Dyskusja zawierała 124 wystąpienia.
Pokłosiem Zjazdu były wypracowane w wyniku obrad wnioski i uchwały, m.in. Zjazd uchwalił, że „… z powodu niepojętego wprost braku odpowiednich urządzeń należy poczynić wszelkie najenergiczniejsze kroki, jak interpelacja w Sejmie, poruszenie sprawy tej, jako bezprzykładnej, w prasie itd.”. I dalej: Zjazd uchwala: „ Przekazać przyszłemu Zjazdowi sprawę rewizji wskazań do przerywania ciąży, w szczególności, co się tyczy gruźlicy”. „Opracować wspólnie z prawnikami nowele o karach za zbrodnicze przerywanie ciąży”. Szczególna wymowę ma następujący fragment uchwały: „Zjazd Ginekologów Polskich, zważywszy po szczegółowe dyskusji, że sprawa sztucznych poronień przybiera w Polsce zastraszające rozmiary z punktu widzenia eugenicznego i narodowego, wskutek dużej położnych, zajmujących się zawodowo przerywaniem ciąży, i prowadzi do zwyrodnienia rasy i depopulacji, zwraca się z gorącym apelem do Sejmu i Rządu, by sprawa ta została ustawodawczo uregulowana”. Dalsze punkty uchwały dotyczą organizacji w Polsce szkół położnych, tworzenia w szpitalach prowincjonalnych oddziałów położniczych, obsadzanie oddziałów położniczo-ginekologicznych przez ordynatorów-specjalistów, a nie jak poprzednio przez chirurgów, zapewnienie opieki pediatrycznej względem noworodków, rozszerzenie nadzoru specjalistycznego na cały kraj itp. Wypracowane postulaty Zjazd skierował do Ministerstwa Zdrowia Publicznego.
Walne Zebranie członków zatwierdziło powołanie Towarzystwa Ginekologów Polskich, uchwaliło statut zalegalizowany uprzednio przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 8 listopada 1922 r. uchwalono też, że Zjazdy będą odbywać się co 2 lata, a siedziba nowego zarządu będzie miasto, które zorganizuje następny Zjazd, i że organem Towarzystwa jest „Ginekologia Polska”. Ostanowiono również utworzyć dwie nagrody za wyróżnione prace konkursowe. Jedna z nagród, imienia Teodora Boryssowicza ufundował Jan Gromadzki, drugą imienia Aleksandra Rosnera ustanowiono ze składek członków [6]. Powołanie Towarzystwa Ginekologów Polskich było największym dorobkiem Zjazdu.
Kolejnym warszawskim Zjazdem polskich ginekologów był X Zjazd, który odbył się w dniach 17-19 września 1948 r. Prof. Adam Ferdynand Czyżewicz dostąpił kolejnego zaszczytu – otwierał pierwszy w wolnej Polsce I Zjazd i teraz kolejny po odzyskaniu niepodległości po drugiej wojnie światowej. Tematem głównym obrad było: Położnictwo społeczne oraz rozpoznanie i leczenie raka szyjki i trzonu macicy”.
W przemówieniu powitalnym prof. Czyżewicz nawiązał do kolegów lekarzy, ofiar wojny: „ Nie mogę pominąć milczeniem tych, którzy dawniej zawsze pracowali z nami, wśród których wielu było najlepszych, rokujących wspaniałe nadzieje i którym tak chętnie oddalibyśmy nasze warsztaty pracy. Nie wymieniam ich nazwisk, gdyż za wiele było ofiar tej wojny, która zdziesiątkowała nasze szeregi. Jestem pewny, że tak jak kiedyś szli z nami ręka w rękę, tak samo i dziś żyją wśród nas wspomnieniem, zachęcając swoim” [6].
Oblicza się, że w wyniku wojny spośród 289 członków Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego zginęło 96 osób, wśród nich są m.in.: profesor Władysław Jakowicki – wywieziony na Wschód zmarł z wycieńczenia w obozie przejściowym w Kotasie, docenci Tadeusz Żuralski, Jan Bajoński i Tadeusz Zawodziński – zginęli zamordowani w Katyniu, Tadeusz Wiczyński – zginął od skrytobójczej kuli w Warszawie. Zginęli również Józef Lenczowski Stanisław Mączewski. Tuż po wojnie, zapewne w wyniku przeżyć okupacyjnych, zmarli przedwcześnie: profesor Bolesław Kowalski i docenci – Józef Szymanowicz, Tadeusz Keller i Henryk Beck. W samym Krakowie z liczby 59 przedwojennych członków Towarzystwa tragicznie zginęło 20 osób. W Warszawie ze 125 członków zginęły tragicznie 42 osoby [7].
Kolejnym Zjazdem zorganizowanym przez środowisko Warszawskie był XX Zjazd Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Organizatorem i jego przewodniczącym był prof. Longin Marianowski, prezes Towarzystwa. Obrady toczyły się w salach Pałacu Kultury I Nauki. Tematyka obrad była następująca: „Nowotwory trzonu macicy, patologia szyjki macicy, stany nagłe w położnictwie, współczesne metody diagnostyczne i terapeutyczne w perinatologii, diagnostyka układu krążenia płodu, niepłodność – techniki wspomaganego rozrodu, diagnostyka i terapia chorób sutka, cukrzyca w ciąży, cięcie cesarskie, histeroskopia, metody oceny jakości opieki okołoporodowej, andrologia, poród przedwczesny, laparoskopia, współczesne metody diagnostyczno-terapeutyczne w ginekologii i połoznictwie, endometrioza”. Ponad 400 zgłoszonych na Zjazd prac przedstawiono e sesjach referatowych i plakatowych, opublikowano je w trzech tomach na łamach „Ginekologii Polskiej”.
Program zjazdu wzbogacił udział 72 firm farmaceutycznych i producentów sprzętu medycznego.
Środowisko ginekologów warszawskich miało znaczący udział w organizacji Zjazdów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Wśród zorganizowanych dotychczas 29 Zjazdów, Warszawa gościła ginekologów polskich czterokrotnie. Były to Zjazdy wręcz historyczne: I po pierwszej wojnie światowej, X – po drugiej wojnie światowej i dwa jubileuszowe – XX i XXV.
Piśmiennictwo:
1. Heimrath T., Historia Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 1989, t.52, nr1, s.67-76.
2. Heimrath T., Z historii zjazdów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. „Ginekologia Praktyczna” 2000, t. 8, nr 2, s. 6-8.
3. Heimrath T., Zjazdy Naukowe Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na tle jego historii. Materiały naukowe XXIII Zjazdu PTG, Wrocław 24-27 września 1988. „Ginekologia Polska” 1988, t.59, s.35-39.
4. Marianowski L., Dębski R., XXV Jubileuszowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. „Służba Zdrowia” 1994, nr 21/22 (2416-17), s. 1, 8 i 9.
5. Pierwszy Zjazd Ginekologów Polskich w dniach 4, 5, i 6 kwietnia 1923 roku. „Ginekologia Polska” 1928, t.7, z.4-6, s.305-306.
6. Schwarz S., Zarys dziejów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. „Ginekologia Polska” 1973, t.44, nr 7, s.751-773.
7. Waszyński E., Historia położnictwa i ginekologii w Polsce. Wrocław 2000, s. 454-462.