Pamiętnik TLW 2009
Udział warszawskich położników i ginekologów w rozwoju medycyny
Longin Marianowski
Udział warszawskich położników i ginekologów w rozwoju medycyny
Położnictwo i ginekologia jako odrębna gałąź medycyny zaczęły wyodrębniać się z chirurgii dopiero w początkach XIX wieku. Kilka polskojęzycznych pozycji wydrukowanych w latach wcześniejszych było właściwie jedynie poradnikami dla położnic. W historii położnictwa tradycyjnie najwięcej miejsca poświęca się historii cięcia cesarskiego i zabiegom kleszczowym.
Pierwsze udokumentowane, udane cięcie cesarskie na ziemiach polskich wykonał w Warszawie w 1837 r. Dawid Flam (1793-1866). W tym samym czasie w Warszawie działał żyjący w latach 1821- 1890 Ludwik Neugebauer. Doskonały ginekolog, operator, w 1867 r. opracował technikę środkowego zamknięcia pochwy przy wypadaniu narządu rodnego. Operacja ta, wykonywana przez dziesiątki lat, znana jest jest jako operacja Neugebauera–Le Forta. Pierwszy opis tego typu operacji, podany przez Leona Le Forta, datuje się dopiero na rok 1877, a więc 10 lat po doniesieniu Neugebauera. Działający również w Warszawie jego syn, Franciszek Neugebauer (1856 -1914), jest autorem pierwszego opisu miednicy kręgozmykowej.
Lwów, a później Warszawa związane są z nazwiskami profesorów Adama Czyżewicza – ojca i syna. Ogromne znaczenie dla warszawskiej szkoły położniczej miała zwłaszcza postać Adama Ferdynanda juniora (1877-1962), profesora położnictwa i ginekologii, pierwszego kierownika I Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Działalność profesora– jako badacza, dydaktyka, operatora, nauczyciela wielu pokoleń studentów, specjalistów, samodzielnych pracowników naukowych– jest imponująca. Jego pionierskie opracowanie mechanizmu porodowego przetrwało do dzisiejszych czasów. Jako pierwszy opisał on również przypadek pierwotnej ciąży brzusznej. Jest twórcą warszawskiej szkoły położniczej.
Do niewątpliwych, oryginalnych osiągnięć warszawskiej myśli położniczej zaliczyć można modyfikację metody Brachta, podaną w 1935 r. przez prof. Tadeusza Bulskiego. Modyfikacja ta, polegająca na wywołaniu silnego skurczu macicy w końcowym etapie wydalania płodu w położeniu miednicowym, została zaakceptowana i jest powszechnie stosowana w skali światowej.
Nie mniej znaczącą postacią była żona profesora, Małgorzata Serini-Bulska (1909-1973), która wslawiła się m. in. oszczędzającymi operacjami u pacjentek z ciążą szyjkową, wykonaniem– jako pierwsza– cięcia cesarskiego w położeniu poprzecznym zaniedbanym, pod osłoną penicyliny. Jedna z pierwszych w Polsce przeprowadziła operację podwiązania tętnic biodrowych wewnętrznych w atonii macicy po porodzie.
Henryk Beck, rozpoczynający swoją pracę w Warszawie – uczeń i współpracownik prof. Adama Czyżewicza, w późniejszym okresie profesor położnictwa i ginekologii we Wrocławiu, wszedł do historii jako autor opracowania techniki podwieszenia macicy na płatku powięziowo-mięśniowym; metoda zyskała uznanie, stosowana przez lata, nie poszła w zapomnienie.
Profesor Józef Laskowski (1900-1970), działający od 1947 r. w Instytucie Onkologii, jest twórcą pojęcia rak przedinwazyjny szyjki macicy. Z jego nazwiskiem związane jest określenie erosio semiepidermizata – nadżerki częściowo wygojonej.
Profesor Ireneusz Roszkowski (1909- ) zmodyfikował operację metodą Wertheima. Jemu należy przypisać opracowanie problemu cholestazy ciężarnych i infekcji dróg moczowych, udziału czynnika męskiego w niepowodzeniach położniczych.
Docent Jerzy Teter (1912-1993) opracował klasyfikację histopatologiczno-kliniczną nowotworów wywodzących się z komórek rozrodczych, która jest cytowana w piśmiennictwie krajowym jak i zagranicznym.
Mam pełną świadomość, że nie wymieniłem tu wszystkich, którzy wnieśli wkład polskiej myśli położniczo-ginekologicznej do dorobku światowego. Czytelnicy z pewnością zauważą uwagę, że nie uwzględniłem osób żyjących. Ponadto starałem się ograniczyć do wybitnych postaci wywodzących się ze środowiska warszawskiego, co wynikało z założeń edytorskich.