<< powrót

Pamiętnik TLW 2016

TADEUSZ ORŁOWSKI - MÓJ NAUCZYCIEL

Tadeusz Orłowski urodził się 13 września 1917 r. w Kazaniu nad Wołgą (Rosja) w polskiej rodzinie pochodzącej z dawnych kresów wschodnich. Ojciec, Witold Orłowski, matka Alina z Trzeciakowskich. Rodzice od 1907 r. mieszkali w Kazaniu, gdyż Witold w 1907 r. wygrał konkurs na stanowisko profesora katedry ogólnej diagnostyki lekarskiej, a w 1913 r. został szefem Kliniki Chorób Wewnętrznych na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Kazańskiego. Witold Orłowski był pionierem patofizjologii klinicznej oraz twórcą monumentalnego, złożonego z 8 tomów dzieła pt. Nauka o chorobach wewnętrznych, na którym kształciło się kilka pokoleń polskich lekarzy. Jak wspominał syn Tadeusz, Witold Orłowski należał do pokolenia lekarzy, dla których medycyna była rodzajem misji, obejmującej nie tylko pracę naukową, leczenie chorych, ale szeroką działalność społeczną. W takim klimacie przebiegało wychowanie Tadeusza Orłowskiego – nie dziwi więc fakt, że zapytany, jak doszło do podjęcia decyzji o kierunku studiów po zdaniu matury w 1936 r., powiedział: „nie przypominam sobie żebym musiał podejmować jakąś decyzję. Pójście na medycynę wydawało mi się oczywiste”. Studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego (UW) rozpoczął w 1936 r., a dyplom lekarza otrzymał w 1943 r. na Wydziale Lekarskim Tajnego UW. Stopień doktora medycyny uzyskał w 1949 r. na Uniwersytecie Łódzkim. W 1952 r. Rada Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie przyznała mu veniam legendi z zakresu chorób wewnętrznych, a w 1954 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki – stopień naukowy docenta. W 1962 r. został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1964 r. – profesora zwyczajnego. W latach 1938–1948 pracował w II Klinice Chorób Wewnętrznych UW jako student, następnie jako asystent i starszy asystent, a od 1949 r. w I Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie (IKChW-AM). W latach 1963-1975 był kierownikiem IKChW-AM w Warszawie, jak również w latach 1953-1955 kierownikiem Kliniki Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej. W latach 1954–1955 pełnił funkcję Dyrektora Szpitala PCK w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej. Zorganizował i kierował budową Szpitala Klinicznego w Ham-Hyn (Korea). Od 1975 r. do 1987 r. był dyrektorem założonego przez siebie Instytutu Transplantologii AM w Warszawie. Po przejściu na emeryturę został zatrudniony w Instytucie Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN. Stworzył międzyresortową pracownię trzustkową, którą do śmierci (już jako wolontariusz) kierował. Zmarł 30 lipca 2008 r. w Warszawie, pochowany w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach.

Działalność naukowa profesora koncentrowała się początkowo na patofizjologii chorób wewnętrznych. Badania naukowe rozpoczął już w okresie okupacji jako student w II Klinice Chorób Wewnętrznych tajnego Wydziału Lekarskiego UW kierowanej przez Witolda Orłowskiego. Dotyczyły one czynności wątroby w przewlekłej niewydolności krążenia, wpływu sulfonamidów na czynność wątroby oraz czynności cewek i kłębków nerkowych w różnych stanach chorobowych. W IKChW-AM w Warszawie kontynuował badania nad patofizjologią chorób wewnętrznych, chemią kliniczną, nefrologią, a następnie transplantologią. Jego praca habilitacyjna pt. Czynność kłębków i cewek nerkowych w zakresie gospodarki wodnej w stanach prawidłowych i niektórych chorobach narządu krążenia, przez wiele lat w tamtym okresie braku dostępu do piśmiennictwa światowego, stanowiła główne źródło informacji o fizjologii i patofizjologii nerek. Wstęp do tej pracy oparł bowiem o „biblię” nefrologów, jaką był podręcznik Homera Smitha: Kidney Structure and Function in Health and Disease.

Dalsze prace, również doświadczalne, obejmowały próby czynnościowe nerek, patofizjologie ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, leczenie przewlekłej niewydolności nerek. Pierwszą dializę u chorego ze schyłkową mocznicą (na dyżurze A. Sicińskiego w IKChW-AM) wykonał już w 1954 r. przy użyciu zwykłej gumowej rurki. Założył ją, jak powiedział w wywiadzie z J. Żakowskim, „drugi dziwak jak ja, który mieszkał w Klinice – chirurg Jan Nielubowicz”. Chory przeżył kilkanaście godzin i była to pierwsza dializa otrzewnowa w Polsce i jedna z pierwszych w świecie. Pomysł tej dializy zawdzięczał przeczytaniu książki Kolffa. W 1957 r. wysłany przez Ministerstwo Zdrowia do kliniki prof. Alwalla (Lund, Szwecja) uczył się dializoterapii. Po zakupie dwóch pierwszych sztucznych nerek dla I Kliniki Chorób Wewnętrznych w Warszawie oraz Poznaniu w dniu 31 grudnia 1958 wykonał pierwszą hemodializę u psa, obecni przy tym byli Z. Fałda, M. Lao i A. Siciński. Kilka dni później wykonał pierwszą dializę u pacjenta z ostrą niewydolnością nerek. W historii powstania i rozwoju Ośrodka Dializ w I KChW-AM, opisanej przez najbliższego współpracownika T. Orłowskiego – dr. med. Zbigniewa Fałdę (maszynopis udostępniony dzięki uprzejmości prof. M. Durlik), można wyróżnić kilka okresów. W latach 1959–1963 Ośrodek posługiwał się sztuczną nerką typu Alwalla, a od 1963 r. sztuczną nerką zwojową warszawską, opartą o zasadę pracy nerki zwojowej Kolffa-Watschingera. W jej projekcie i budowie uczestniczyli inż. M. Paul i M. Kwaśniewski. W 1963 r. przy jej użyciu wykonano już 179 zabiegów. Miała dużą przewagę nad nerką Alwalla, gdyż mogła pracować na własnej krwi pacjenta. Obsługa jej była znacznie prostsza, a efekty kliniczne i biochemiczne bardzo zadawalające. Od 1967 r. w Ośrodku prowadzono dializy przy użyciu sztucznej nerki arkuszowej warszawskiej (inż. J. Mierzejewski ). Ośrodek Warszawski był pionierem w wyprodukowaniu i wprowadzeniu do leczenia nerkozastępczego własnych cewników do leczenia pacjenta z dializatorem. Cewniki z polietylenu i polichlorku winylu powstały dzięki współpracy z Politechniką Warszawską (doc. W. Dehling i inż. B. Deczkowski). Polska przetoka tętniczo-żylna, dobrze założona i pielęgnowana, funkcjonowała nawet do 6 miesięcy. Był to ogromny postęp, gdyż umożliwiał przewlekłe leczenie hemodializami. Wprowadzono też, po zaprojektowaniu przez inż. B. Siczka i wyprodukowaniu przez Zakłady Doświadczalne PAN „Unipan”, pompy rolkowe do tłoczenia krwi i strzykawkowe do podawania precyzyjnego heparyny. Produkcja ich nie tylko zaspokajała potrzeby krajowe, ale były importowane do wielu krajów bloku wschodniego. Od 1973 r. podjęto współpracę z Instytutem Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN (prof. M. Nałęcz i inż. A. Weryński), która zaowocowała prototypem, następnie wdrożonym do produkcji Blokiem Kontrolno-Pomiarowym Sztucznej Nerki ASSN-1. Urządzenie to mierzyło wszystkie istotne parametry w kanale krwi i płynu, i zapewniało bezpieczeństwo hemodializy. Zaprojektowano również oraz dzięki tej współpracy uruchomiono produkcję urządzenia do ciągłego wytwarzania płynu dializacyjnego. Eliminowało ono występowanie odczynów pyrogennych u dializowanych pacjentów.

W 1962 r. razem ze współpracownikami T. Orłowski wprowadził, po opracowaniu i wyprodukowaniu odpowiednich zestawów, leczenie dializami otrzewnowymi w Polsce. Konstrukcja cewnika i zestawu do wlewania i usuwania płynów dializacyjnych do i z jamy otrzewnowej, opracowana przez inż. J. Luniaka z Centralnego Ośrodka Techniki Medycznej w Warszawie, umożliwiała leczenie dializami otrzewnowymi bez zakażeń jamy brzusznej. W 1963 r. wykonano 43, a w 1966 r. już 110 dializ przy użyciu tych zestawów. Ośrodek Dializ prowadził szeroką akcję szkoleniowo-informacyjną dla nowo powstających Ośrodków Dializ w całym kraju. Szczególnie podkreślić należy, że dzięki I KChW-AM i jej darowiźnie sztucznych nerek i wyszkoleniu personelu powstała pierwsza powiatowa Stacja Dializ w Siedlach, Ośrodek warszawski przez wiele lat był liderem leczenia nerko-zastępczego w Polsce.

Profesor T. Orłowski był też inicjatorem opracowania naukowego podstaw dietetycznego leczenia przewlekłej niewydolności nerek.

W latach 1959-1960 był stypendystą prestiżowej Fundacji Rockefellera na Washington University St. Louis w USA i opublikował wspólnie z N. Brickerem pionierskie prace o mechanizmach zagęszczania moczu i czynności nefronów w chorobach nerek (prace doświadczalne na psach). Jego osobowość, doświadczenie w hemodializie wysoko ocenił N. Bricker (jeden z twórców amerykańskiej nefrologii) i niewątpliwie ta ocena wpłynęła na utrzymywanie wieloletnich kontaktów z tym Ośrodkiem, umożliwiając wyjazdy naukowe m. innymi L. Gradowskiej i M. Lao. Prace eksperymentalne nad czynnością nerek w warunkach zmniejszonej liczby nefronów kontynuowano w I Klinice Chorób Wewnętrznych w Warszawie (prace doktorskie J. Kurkusa i Z. Rancewicz).

Profesor Tadeusz Orłowski był pionierem leczenia immunosupresyjnego glomerulopatii. Rozpoczęło je wprowadzenie do rutynowej diagnostyki chorób nerek, biopsji nerki. Tu trzeba podkreślić niezwykłe zasługi dr L. Gradowskiej i M. Lao, którzy rozpowszechnili tę inwazyjną metodę diagnostyczną, wykonując ją w prymitywnych warunkach bez powikłań. Stworzył własną pracownię histopatologiczną, zainicjował (konferencja w Jabłonnej) polską klasyfikację glomerulopatii. Leczenie immunosupresyjne glomerulopatii, pionierskie również w skali światowej, przy braku piśmiennictwa, wymogło powołanie zespołów lekarzy do stałej opieki ambulatoryjnej nad pacjentami, których to leczenie rozpoczynał w warunkach szpitalnych. Przez wiele lat L. Gradowska z D. Stryjecką-Rowińską oraz M. Lao z Z. Rancewicz odpowiadali za prowadzenie ambulatoryjne pacjentów, później również po przeszczepieniu nerki. Kontrole nad prawidłowością leczenia były prowadzone przez profesora, który w soboty i niedziele oglądał naszą dokumentację, robiąc w niej swoje uwagi. Opracowaliśmy pod jego kierunkiem formularz wizyt pacjenta pod kątem przyszłej komputeryzacji, której był wielkim zwolennikiem. Formularz ten dotychczas używany w ambulatorium ułatwia wieloletnią obserwację pacjenta. Staranne monitorowanie leczenia immunosupresyjnego, prowadzone w ramach programów resortowych, zaowocowało znaczącymi publikacjami w piśmiennictwie krajowym i zagranicznym. Skuteczność tego postępowania, zapobieganie powikłaniom, potwierdzają losy pacjentów, którzy są w obserwacji ambulatoryjnej kilkadziesiąt lat prawie z prawidłową czynnością nerek.

Należy podkreślić tę cechę pracy Profesora w sprawowaniu opieki nad chorym, której, niestety, współczesnym lekarzom spętanym procedurami i rozliczeniami, brakuje. Było to całościowe traktowanie chorego, a nie tylko chorego narządu – stąd zadbał on, aby w zespole Kliniki, a następnie Instytutu Transplantologii, poszczególni lekarze robili specjalizacje w zakresie kardiologii, pulmonologii, gastrologii. Przywiązywał duże znaczenie do badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta, codziennych obchodów z omawianiem problemu klinicznego oraz do prowadzenia bardzo starannej dokumentacji, którą równie starannie sprawdzał. Nie znał świąt i niedziel, i zawsze był na obchodzie z dyżurnymi, a wieczorem telefonicznie zdawaliśmy dodatkowy raport. Uczył nas myślenia lekarskiego według zasady „od pacjenta do książki i odwrotnie”. Cieszył się ogromnym zaufaniem pacjentów, którzy widzieli jego bezgraniczne i bezinteresowne im oddanie.

Konsekwencją kierunku naukowego IKChW-AM było rozpoczęcie programu transplantacyjnego. Przygotowanie do jego realizacji rozpoczął w latach 60. zespół prof. J. Nielubowicza w Zakładzie Chirurgii Doświadczalnej PAN. Jednocześnie w IKChW-AM opracowywano podstawy postępowania klinicznego, umożliwiające optymalne przygotowanie biorcy oraz opanowanie zasad postępowania potransplantacyjnego. W godzinach popołudniowych w bibliotece IKChW-AM chirurdzy, immunolodzy (zespół prof. K. Ostrowskiego) oraz nefrolodzy (wtedy jeszcze interniści) uczestniczyli we wspólnych posiedzeniach szkoleniowych. Wynikiem tego starannego przygotowania było pierwsze udane przeszczepienie nerki ze zwłok w dniu 26 stycznia 1966 r.

Dopiero powołanie w 1975 r. Instytutu Transplantologii było przełomowe dla szerszego wprowadzenia tej metody leczenia. Powołanie Instytutu byłoby niemożliwe bez energii i autorytetu naukowego profesora Orłowskiego. Pod jego kierunkiem opublikowano szereg pionierskich prac odnoszących się do zagadnień patofizjologicznych, klinicznych, które miały na celu optymalizacje postępowania związanego z przeszczepianiem nerek. Prace te dotyczyły również zagadnień immunologicznych, doboru biorcy, wskaźników rokowniczych, wpływu ostrej niewydolności przeszczepu na długotrwałą jego czynność. Szereg prac poświęcono zwalczaniu ostrego i przewlekłego odrzucania oraz wpływowi transplantacji na ustrój.

Wyprodukował i zastosował po raz pierwszy dla zwalczania ostrego odrzucania przeszczepu antytymocytarną globulinę. Niestety krajowy przemysł odmówił jej produkowania. Rozpoczął współpracę międzynarodową w dziedzinie transplantologii w ramach RWPG (organizacja Intertransplant) oraz EDTA. W Instytucie przeszczepiano polskim pacjentom nerki otrzymane z różnych krajów (Węgry, USA, Holandia). Nawet wprowadzenie stanu wojennego nie skończyło współpracy międzynarodowej i tak dzięki prof. A. Jelonkowi, pełniącemu funkcję zastępcy dyrektora ds. opieki Zdrowotnej CZD i jego współpracy z organizacją Gift of Life Donor Program. The Region’s Organ and Tissue Transplant Network pozyskiwaliśmy nerki (o długim czasie niedokrwienia) z USA, które przeszczepiał J. Szmidt.

Wyniki leczenia przeszczepianiem nerek przekazywano do światowego programu transplantacyjnego (kierowanego przez G. Opeltza w Heidelbergu). Zajmował się tym M. Lao. Ta współpraca miała wielkie znaczenie, gdyż umożliwiała uzyskiwanie informacji o osiągnięciach światowej medycyny transplantacyjnej.

W ostatnim etapie swojego życia Profesor poświęcił się badaniom nad stworzeniem podstaw doświadczalnych do przeszczepiania wysepek trzustkowych u chorych z cukrzycą. Prace o izolowaniu i opłaszczaniu wysepek prowadzone pod kierunkiem Profesora umożliwiły pierwsze przeszczepienie wysp trzustkowych w Polsce w 2008 r.

Działalność dydaktyczna Profesora polegała nie tylko na kształceniu swoich asystentów studentów, ale prowadził także szkolenie lekarzy w zakresie chorób nerek w ramach CMKP. Posiedzenia kliniczne były na bardzo wysokim poziomie. Szkolenie praktycznie było stale gdyż w czasie obchodów lekarskich słynne były retoryczne pytania zadawane „biednym” asystentom. Odpowiedzi oczywiście znane były tylko Profesorowi, bo poprzedniego dnia przeczytał otrzymany artykuł. Dlatego zawsze w Klinice i Instytucie było dużo wolontariuszy oraz kolegów z innych krajowych ośrodków nefrologicznych, którzy teraz po latach ze wzruszeniem wspominają te czasy. Studenci zachęceni skryptami, które byliśmy zobowiązani opracowywać, tłumnie przychodzili na wykłady mające charakter obecnego okrągłego stołu. Profesor zawsze udostępniał posiadane piśmiennictwo otrzymywane z całego świata dzięki swoim kontaktom. Czerpaliśmy wiedzę, żyjąc za żelazną kurtyną ze słabo zaopatrzonymi bibliotekami, z przysyłanych odbitek dzięki temu, że Profesor co tydzień przymocowywał osobiście łańcuchem w naszej bibliotece „Current Contents”!!!

Profesor T. Orłowski był otwarty na współpracę z nowo tworzącymi się Ośrodkami Transplantacyjnymi w kraju. W 1984 r. prof. A. Jelonek, pełniący funkcję ordynatora Ośrodka Dializ w CZD w Warszawie, uruchomił przy ścisłej współpracy z Instytutem Transplantologii program przeszczepienia nerek w CZD. W Instytucie Transplantologii staże szkoleniowe odbywali między innymi B. Rutkowski i M. Kuźniewski.

Wielkie są zasługi Profesora dla Polskiej Akademii Nauk. Pracował w niej od 1960 r. W 1963 r. zostaje Zastępcą Sekretarza Wydziału VI PAN, a następnie jego Sekretarzem. W latach 1972-1980 jest pierwszym Zastępcą Sekretarza Naukowego PAN. Był przewodniczącym Komisji Nefrologicznej VI Wydziału PAN od chwili jej powstania w 1963 r. Umożliwiło to zapraszanie do Polski przedstawicieli nauki takich jak B. Scribner, J. Merill, N. Alwall, J. Hamburger, K. Ulrich, S. Massry i A. Heidland, i nawiązywanie kontaktów naukowych polskim badaczom. Komisja Nefrologiczna PAN sprzyjała rozwojowi nefrologii w Polsce poprzez wymianę prac w różnych ośrodkach kraju, była takim pierwszym sitem przed ich publikacjami. Referaty budziły duże emocje u prelegentów i starannie były podsumowywane przez przewodniczącego. Działalność Profesora przyczyniła się do powstania Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, jak również do podniesienia prestiżu Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. L. Hirszfelda we Wrocławiu, gdyż przez wiele lat Profesor był przewodniczącym Rady Naukowej tego Instytutu.

Ogromne są zasługi prof. Tadeusza Orłowskiego w rozwoju czasopiśmiennictwa lekarskiego. Od 1955 r. był zastępcą, a od 1963 r. do 1994 r. redaktorem naczelnym „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej”. Był członkiem wielu komitetów redakcyjnych pism polskich oraz międzynarodowych, m. innymi „Kidney International”, „Nephron”, „Clinical Nephrology”. Był też członkiem wielu polskich i zagranicznych towarzystw naukowych, m. innymi członkiem zarządu EDTA w latach 1966-1969, ISN w latach 1974-1976.

Odrębnego omówienia i podkreślenia wymaga jego działalność w Ruchu Oporu w okresie okupacji. W konspiracji od września 1939 r., pseudonim „Justyn” okręg wojskowy „Grunwald”. Był oficerem bez stopnia. Początkowo działał w kolportażu, następnie w pracach kontrwywiadu Delegatury Rządu Londyńskiego. Przydzielony do Batalionu „Baszta” prowadził na terenie Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie szkolenie sanitariuszek. W czasie Powstania Warszawskiego w II Batalionie Szturmowym „Odwet” utworzył punkt sanitarny dla potrzeb okręgu Ochota-Kolonia Staszica. Dramatyczne losy tego punktu opisane przez jego współtowarzyszkę broni panią Zofię Straszewicz-Marconi, pseudonim „Sierp”, po tylu latach budzą grozę. Następnie po przejściu do Śródmieścia organizuje Izbę Chorych w gmachu Architektury. Był niezwykle sprawny w pełnieniu posługi lekarskiej, która w tych ekstremalnych warunkach powstania była heroiczna. Po powstaniu na zlecenie rannego szefa kontrwywiadu J. Zborowskiego wspólnie z Wawrzyńcem Żuławskim miał zorganizować trasę przerzutową przez Czechosłowację do Londynu. Szlak miał być przygotowany na okres między II a III wojną światową. Otrzymał nawet (dzięki kontaktom z Polakiem pracującym w tej instytucji) oficjalny dokument ALPENVEREINU wyznaczający go nadzorcą schroniska w Morskim Oku. Misja ta zakończyła się fiaskiem ze względu na postawę Słowaków. W trzeciej dekadzie stycznia 1945 r. powrócił z Morskiego Oka do Zakopanego, które obwieszone było (jak pisze we wspomnieniach) czerwonymi flagami oraz anty AK-owskimi plakatami.

Patriotyzm Profesora po 1945 r. był pozytywistyczny w sensie pracy i odbudowywania kraju. Był tolerancyjny dla ludzi o odmiennych poglądach. W naszym zespole byli koledzy o różnych poglądach politycznych, ale w pracy byliśmy jednością chronioną (ci nie kochający PRL) przez wielką osobowość Profesora. Profesor w pracy nigdy nie oceniał i nie wyróżniał ludzi pod kątem ich przekonań politycznych (co w tamtych czasach niestety, było dość powszechne). Mieliśmy pasje, i jak powiedział w jednym z wywiadów, zawdzięczał to w dużej mierze ludziom pełnym zapału i oddania idei ratowania życia nowoczesnymi metodami. Dobro instytucji, w której pracował, było ponad jakimikolwiek podziałami. Jego pozycja zawodowa w kraju i zagranicą dawała nam poczucie wolności w naszej pracy.

Jego największą pasją pozamedyczną było taternictwo. Swoją przygodę z Tatrami rozpoczął w 1935 r. – jak mówił, stanowiło to potrzebę obcowania bezpośredniego z pięknem gór. Wspinał się zawsze metodą klasyczną . W sumie przeszedł 1000 dróg i skrajnie trudnych ponad 100. W górach zawsze szukał takich dróg, które były niemożliwe do przejścia, co przełożyło się w medycynie na zajmowanie się wielkimi niewiadomymi. Góry nauczyły go tego, że nie ma rzeczy niemożliwych. Z pokolenia Galerii Gankowej narodziła się u niego idea transplantacji. Cytuję z wywiadu z W. Kurtyką: „Zwróciłem się do immunologów o pomoc, a oni powiedzieli, panie profesorze niech pan sobie tym głowy nie zawraca, naukowo udowodniono, że jest to niemożliwe. Pomyślałem sobie wtedy, skoro Galeria była możliwa, to i z tym sobie poradzę”. Najważniejsze przejścia Profesora uważane za przełomowe w historii taternictwa, to Granaty – Żleb Drege’a (1936 r.), Galeria Gankowa (1939 r. i 1945 r.), Zadni Mnich (1946 r.).

W okresie okupacji był redaktorem, drukarzem (na powielaczu w Szpitalu Dzieciątka Jezus) konspiracyjnego „Taternika”, pisma Klubu Wysokogórskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Pisał pod pseudonimami „Stolik” lub „SW”- „Stolik Wyżni”. O jego biografię oparty jest film K. Zanussiego „Góry o zmierzchu”.

Profesor Tadeusz Orłowski był wzorem organizatora pracy zespołowej. Był uosobieniem rzeczowości, precyzji formułowania wniosków z prowadzonych prac, życzliwym doradcą również w sprawach nie-zawodowych. Był nie tylko pionierem wielu kierunków nauk medycznych, ale wizjonerem – już w 1964 r. zachęcał do obliczeń na polskim komputerze ODRA, który wtedy miał wielkość jednego pokoju (!). Pomimo że od dzieciństwa naznaczony był cierpieniem z powodu przebytej choroby, niebywale dzielnie znosił trudy życia. Niezależny w poglądach, a jednocześnie tolerancyjny dla ludzi o innych przekonaniach niż On. Ze sposobu bycia był wzorem skromności, dobrego wychowania. Szarmancki wobec kobiet, traktował ludzi z poszanowaniem ich godności, prywatności. W latach 60. i 70. obronił wielu ludzi zagrożonych prześladowaniami. Jego osobowość jest chyba najdobitniej scharakteryzowana w życzeniach otrzymanych z okazji imienin od prof. J. Nielubowicza (list z datą 28 października 1995 r.) w archiwum E. Kindler-Jaworskiej). Prof. Nielubowicz tak pisze do prof. Orłowskiego: „Byłeś dla mnie zawsze przykładem bardzo mądrego lekarza, człowieka o prawdziwej uczciwości. Potrafiłeś to zaszczepić tym, którzy z Tobą pracowali i dlatego dziś możesz patrzeć wstecz z dużą satysfakcją. Stanowiłeś taki naprawdę niewzruszony punkt odniesienia dla mnie”.

Arystoteles sformułował przed wiekami aforyzm: Mądrość uzależniona jest od trzech rzeczy OSOBOWOŚCI, WIEDZY i SAMOKONTROLI. Wspaniałym przykładem prawdziwości tej maksymy był mój Nauczyciel Profesor Tadeusz Orłowski.

Składam najserdeczniejsze podziękowanie Pani Elżbiecie Kindler-Jaworskiej, wiernej strażniczce dorobku profesora Tadeusza Orłowskiego za udostępnienie dokumentów i pamiątek rodzinnych.

Dziękuję również Pani Marzennie Myśliborskiej za pomoc w opracowaniu maszynopisu.

Bibliografia (wybrane pozycje)

1. NS. Bricker, T. Orłowski, W. Kime i wsp., Observations on the funcional homogenity of the nephron population in the chronically diseased kidney of the dog, J. Clin. Invest. 1960, 39, 1771

2. R. Brzozowski, M. Małdyk, M. Tałałaj, Gastrointestinal and pancreatic complications after kidney transplantation, Int. Urol. Nephrol. 1983, 15:93

3. Z. Fałda, Nerka arkuszowa warszawska, Podst. Probl. Tech. Med.1975,1:133

4. Z. Fałda, Powstanie i rozwój Ośrodków Sztucznej Nerki w Polsce, Pol. Tyg. Lek. 1968, 23,1787

5. A. Górski, Tadeusz Orłowski (1917 – 2008), W: Złota Księga Medycyny Warszawskiej pod red. Marka Krawczyka, WUM, Warszawa 2009, 284

6. A. Górski, M. Nowaczyk, E. Skopińska, T. Orłowski, Comparison of two modifications of indirect migration inhibition test – murine spleen fragment and capillary tube migration assays, Z. Immun. Forsch, 1973, 146, 23

7. A. Górski, T. Orłowski, G. Korczak-Kowalska i wsp., Supression of immune function „in vivo” with Cyclophosphamide. Enhacement of supression by thymosin, Transplant. Proc. 1985, 17, 1330

8. J. Kurkus, Z. Fałda, Wydajność zmodyfikowanej sztucznej nerki typu zwojowego, Pol. Arch. Med. Wewn. 1966, 36, 629

9. J. Nielubowicz, T. Orłowski, W. Rowiński i wsp., Kidney transplantation using kidney taken from dead body, Pol. Med. J. 1967, 6, 902

10. T. Orłowski, bibliografia wykładu VERSPENDRIVE

11. T. Orłowski, Czynność kłębków nerkowych w zakresie gospodarki wodnej w stanach prawidłowych i niektórych chorobach narządu krążenia, Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk 1952, 10, 1-65

12. T. Orłowski, Z. Gaciong, L. Pączek, Promethazine: results of triple drug immunosupression for kidney transplantation, Transplant. Proc. 1987, 19, 2124

13. T. Orłowski, E. Godlewska, M. Tarchalska, J. Kinasiewicz, M. Antosiak, M. Sabat, The influence of activation of immune system on encapsulated islets graft survival. (VII Mędzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego), Arch. Immun. Ther. Exp. 2005, 32(2), 180-184

14. T. Orłowski, L. Gradowska, J. Klepacka i wsp., The functional homogenity of the nephron population in transplanted cadaver kidney in man, Proc. EDTA 1969, 6, 240

15. T. Orłowski, L. Gradowska, M. Lao i wsp., Triple-drug therapy of chronic glomerulopathies: Ateneo Parmense, Acta Bio-Med. 1975, 46, 481

16. T. Orłowski, L. Gradowska, M. Lao, Natural history of mercury nephrosis. 3rd International Congress of Nephrology, Washington DC, 1966

17. T. Orłowski, L. Gradowska, M. Lao, Renal function in the shock kidney syndrom. Transactions of the VII International Congress of Internal Medicine. G. Stuttgart Thieme 1963, I, 44

18. T. Orłowski, A. Górski, Z. Rancewicz i wsp., Efficiacious novel treatment for chronic rejection (CR): thymic hormones with immunosupression, Transplant. Proc. 1988, 20, 989

19. T. Orłowski, A. Górski, Z. Rancewicz i wsp., IgA Nephropathy: a long-term Progressive Study, Miner. Electrolyte Metab. 1990, 16, 54

20. T. Orłowski, J. Nielubowicz, A. Górski i wsp., A controlled prospective long term trial of Prpomethazine (PM) as an adjuvan immunosupressany in 102 Cadaver Graft Recipients, Transplant. Proc. 1983, 15, 1, 507

21. T. Orłowski, I. Podobińska, M. Morzycka, The impact of postransplant oliguria/anuria on long term kidney allograft survival, Transplant. Proc. 1985, 18, 1422

22. T. Orłowski, R. Polec, Potato diet in terminal renal faiolure, Proc. EDTA 1966, 4, 368

23. T. Orłowski, E. Skopińska, B. Kossowska-Paul i wsp., Wstępne badania nad globuliną antytymocytarną, Pol. Arch. Med. Wewn. 1970, 45, 237

24. T. Orłowski, M. Smogorzewski, J. Wojtulewicz-Kurkus, Niridazole as an adjuvant to conventional immunosupression in kidney allograft transplantation, Arch. Immunol. Ther. Exp. 1985, 33, 670

25. T. Orłowski, K. Tatarkiewicz, E. Sitarek, P. Fiedor, R. Samsel, Experience with pancreas islets separation, immunoisolation and cryopreservation, Ann. Transplant. 1996, 1, 1, 54-58

26. W. Orłowski, Wspomnienia, cz. IV., Arch. Hist. Med. 1938, 31, 2-4, 425

27. M. Wąsik, L. Gradowska, D. Rowińska i wsp., Diagnostic and prognostic value of ADCC and LICC test for renal graft rejection, Transplantation 1981, 32, 217

28. R. Ziobro, Góry pod powiekami. Z Tadeuszem Orłowskim rozmawia Wojtek Kurtyka, Góry 2004, 7-8, 36

29. J. Żakowski, Nerka a sprawa polska. Rozmowa z profesorem Tadeuszem Orłowskim. W: Rozmowy z lekarzami, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1987, 181