<< powrót

Pamiętnik TLW 2006

Stanisław Kamieński (1860-1913)

Hanna Bojczuk

Stanisław Kamieński (1860-1913)

Godny pamięci rodaków pediatra warszawski, popularyzator wiedzy o dziecku, pionier pediatrii naukowej, członek Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego i redaktor „Pamiętnika TLW” w latach 1900-1907 i 1911-1913, urodził się 14 października 1860 r. we wsi Wałowice, w ziemi podlaskiej na Lubelszczyźnie. Był synem Erazma, właściciela wsi Wałowice, i Teresy z domu Malhomme.

Po ukończeniu nauki w lubelskim gimnazjum (1879) podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył w 1884 r. Dyplom lekarza otrzymał 2 lutego 1885 r. Praktykę lekarską rozpoczął w Mszczonowie k. Żyrardowa. W tym czasie odbywał też studia specjalistyczne z pediatrii w zagranicznych ośrodkach naukowych, głównie w Berlinie. W 1889 r. w Petersburskiej Wojenno-Medycznej Akademii uzyskał stopień naukowy doktora medycyny na podstawie rozprawy „Doświadczalne badanie acetofenonu”, środka o właściwościach nasennych, o zapachu siana. Badania te prowadził w Laboratorium Suszczinskiego w Petersburskiej Wojenno-Medycznej Akademii.

W 1890 roku, z dyplomem doktora medycyny, zamieszkał w Warszawie, gdzie objął stanowisko asystenta oddziału chorób dziecięcych w Szpitalu Dzieciątka Jezus. Był to Warszawski Wychowawczy Dom im. księdza Piotra G. Baudouina, który wówczas, podobnie jak cały Szpital Dzieciątka Jezus, mieścił się przy pl. Wareckim, a w 1901 r. został przeniesiony do nowego budynku przy ul. Nowogrodzkiej 75, gdzie znajduje się do chwili obecnej.

Od początku swojej kariery zawodowej Kamieński poświęcił się pediatrii. Jeszcze pracując w Mszczonowie zaczął publikować artykuły na temat higieny dziecka i zamieszczał je na łamach „Przeglądu Pedagogicznego” oraz „Gazety Lekarskiej”. Do końca 1892 r. opublikował takie prace, jak: Higiena dziewcząt (PP 1884), Pogadanki o higienie (PP 1885), Higiena szkolna (PP 1887), Matka czy mamka (PP 1887), Pogadanki o fizjologii i higienie wieku dziecięcego (PP 1888-1889), Kąpiele rzeczne (PP 1890), Gruźlica u dzieci (PP 1890), Dzieci a alkohol (PP 1890), Początki histerii u dziecka (GL 1891-1892) oraz Ławka i stół higieniczne (PP 1891).

Pod koniec 1892 r. zgłosił swoją kandydaturę na członka czynnego Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego; prezesem był wówczas dr Edward Przewoski. Kandydaturę Kamieńskiego poparli (na posiedzeniu w dniu 15 listopada 1892 r.) doktorzy Otto Hewelke i Ludwik Anders, prezentując jego dorobek naukowy. Zgodnie z obowiązującymi wtedy w TLW zasadami dotyczącymi przyjmowania nowych członków dorobek poddano ocenie pod względem merytorycznym i kwalifikacji naukowych kandydata. Podjął się takiej oceny dr Arkadiusz Puławski, który na posiedzeniu w dniu 13 grudnia 1892 r. odczytał stosowne sprawozdanie, polecając przyjęcie Stanisława Kamieńskiego do grona członków czynnych TLW. Na kolejnym posiedzeniu, 17 stycznia 1893 r., został on oficjalnie przyjęty do Towarzystwa. Od tego czasu, obok pracy zawodowej i naukowej, włączył się do jego działalności.

Do 1900 roku w protokołach z posiedzeń TLW nie zanotowano jednak informacji o aktywnym udziale Kamieńskiego w posiedzeniach. W tym czasie dużo publikował w takich czasopismach, jak: „Kronika Rodzinna”, „Kronika Lekarska”, „Bluszcz”, „Krytyka Lekarska”, „Gazeta Lekarska”, a także we wspomnianym już „Przeglądzie Pedagogicznym” i „Odczytach Klinicznych”. Pisał artykuły m.in. o dzieciach nerwowych („Kronika Rodzinna” 1893), o blednicy, o bocznym skrzywieniu kręgosłupa u dzieci, o higienie i medycynie popularnej („Bluszcz” 1896), o chorobie Barlowa („Gazeta lekarska” 1898), gimnastyce i zdrowiu („Krytyka Lekarska” 1898) oraz o właściwościach fizjologicznych ustroju dziecięcego w stosunku do patologii i terapii („Odczyty Kliniczne” 1898).

W roku 1900 objął stanowisko ordynatora oddziału chorób dziecięcych, który wkrótce został przeniesiony na ul. Nowogrodzką 75. W tym samym roku Towarzystwo Lekarskie Warszawskie powierzyło mu urząd redaktora „Pamiętnika”, wydawanego od 1837 roku.

Kamieński redagował „Pamiętnik TLW” do 1907 r., a później jeszcze w latach 1911-1913. Na jego łamach w 1900 r. zamieścił swoją pracę, będącą wstępem do dzieła A. Hołowińskiego O fotografii tonów serca. Ponadto w kolejnych tomach publikował sprawozdania z działalności redakcji „Pamiętnika”, o jego zawartości, wydatkach, prenumeratorach, ilości zamieszczonych prac oraz dystrybucji. Sprawozdania te były odczytywane zwykle na posiedzeniach administracyjnych, pod koniec każdego roku kalendarzowego. Kamieński redagował też wydawany przez Towarzystwo od 1891 r. „Przegląd Piśmiennictwa Lekarskiego Polskiego”, swego rodzaju bibliografię, w której zamieszczano streszczenia prac wydanych w danym roku kalendarzowym; np. w 1900 r. opublikowano „Przegląd” obejmujący prace wydane w 1899 roku.

Od roku 1900 w protokołach posiedzeń Towarzystwa częściej pojawia się informacja o aktywności Kamieńskiego w życiu naukowym. Kiedy Towarzystwo Lekarskie Warszawskie zostało zaproszone do współpracy w organizacji IX Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie (1900), Kamieński zaproponował, aby na towarzyszącą Zjazdowi wystawę wysłać kilka wydawnictw „Pamiętnika TLW” i „Przeglądu Piśmiennictwa”. Jego propozycję przyjęto. W lutym następnego roku Towarzystwo otrzymało dyplom honorowy za udział w tej wystawie i prezentowane tam wydawnictwa.

Pełniąc obowiązki redaktora „Pamiętnika” i „Przeglądu” Kamieński otrzymywał też, podobnie jak inni członkowie Towarzystwa, zlecenia oceny prac kandydatów na członków TLW. I tak w listopadzie 1900 r. na jednym z posiedzeń czytał ocenę dorobku naukowego współpracującego z nim pediatry, dr. Józefa Brudzińskiego, kandydującego wówczas na członka Towarzystwa.

Często zabierał głos w dyskusjach na tematy pediatryczne, m.in. mówił o doniosłości karmienia niemowląt przez własne matki; określał swoje stanowisko  w sprawie stosowania surowicy Palmirskiego; mówił o przypadkach różnych chorób dzieci, obserwowanych w prowadzonym przez siebie Domu podrzutków i o opiece nad dziećmi opuszczonymi przez rodziców. Publikował dane statystyczne o takiej opiece w kraju i za granicą. Pisał o wlewie mleczka do jamy otrzewnowej, jaki obserwował u 5-tygodniowego noworodka.

Pracował dużo. Udzielał się również w Towarzystwie Higienicznym, i to mimo dręczącej go od dłuższego czasu ciężkiej choroby, z której powodu stawał się drażliwy.

Na jednym z posiedzeń Towarzystwa we wrześniu 1913 r., urażony surową krytyką kolegów, złożył swój mandat redaktora „Pamiętnika” na ręce ówczesnego prezesa TLW, dr. Józefa Pawińskiego. Składając mandat powiedział m.in.: „Niech ci, co mnie surowo krytykują, sami to lepiej zrobią”.

Na jego miejsce, do momentu wyboru nowego redaktora, 16 września powołano dr. Tadeusza Borzęckiego. Na posiedzeniu w dniu 21 października zawiadomiono zebranych o nagłej śmierci dr. Stanisława Kamieńskiego, która nastąpiła 12 października 1913 roku.

Jego pamięć uczczono bardzo skromnie zarówno wśród członków Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, jak i innych towarzystw, do których należał.

Według słów Brudzińskiego był to człowiek cichy, nie narzucający swego autorytetu, człowiek, który nie szukał rozgłosu, nie oczekiwał też nadzwyczajnego uznania, człowiek, który był obdarzony wspaniałym talentem pisarskim. Uczynny, wysoce etyczny. Piętrzące się przed nim trudności życia codziennego znosił z pokorą i pracą na chleb.

Doktor Piotr Szarejko w V tomie swego Słownika lekarzy polskich XIX wieku, w biogramie Stanisława Kamieńskiego napisał m.in., że jego dorobek naukowy z zakresu oświaty sanitarnej dziecka dotychczas nie został opracowany i należycie oceniony, chociaż położył on wielkie zasługi w popularyzacji wiedzy o dziecku. Był jednym z tych pediatrów, którzy szukali współpracy z nauczycielstwem.