Pamiętnik TLW 2009

Słowo o Jerzym Teterze

Ewa Radwańska
Słowo o Jerzym Teterze

Jerzy Teter, ojciec polskiej endokrynologii ginekologicznej i andrologii, urodził się 18 kwietnia 1912 r. w Radomsku. Był absolwentem Korpusu Kadetów we Lwowie, Szkoły Podchorążych Sanitarnych w Warszawie i Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Miał chlubną kartę w czasie II wojny światowej – pracował w Szpitalu Dzieciątka Jezus i szkolił kadrę sanitarną Armii Krajowej ( ps. ’’Pigoń’’), a w czasie Powstania Warszawskiego  był szefem sanitarnym podobwodu  ‘’Śródmieście’’ Północne i służby sanitarnej zgrupowania ‘’Gurt’’. Po upadku Powstania  był szefem pociągu sanitarnego do Obozu-lazaretu w Gross-Lubars, a po wyzwoleniu obozu lekarzem 11 Kompanii Sanitarnej 1 Dywizji Pancernej generała  Maczka.

Po wojnie dr Jerzy Teter pracował w I Klinice  Położnictwa i Ginekologii Akademii Medycznej w Warszawie. Kierownikami Kliniki byli wybitni lekarze-legendy:

od momentu założenia w 1921 r. do r. 1958  – prof. Adam Czyżewicz, a od 1958 r. i w latach 60- prof. Tadeusz Bulski. Byli oni wizjonerami, myślicielami i niedoścignionymi nauczycielami akademickimi, rewidując dotychczasowe poglądy np. na temat patologii ciąży czy mechanizmu porodu, wprowadzając zasady indywidualizowania porodów, znieczulania, postępowania w zakażeniach poporodowych,  a także popierając uruchamianie i rozwój nowych oddziałów i laboratoriów.

I tak w tej atmosferze postępu naukowego dr Teter rozpoczął w klinice w 1950 r. nowatorskie badania historyczne histologiczne i cytologiczne, początkowo jako profilaktykę nowotworów szyjki macicy. Za pracę Znaczenie cytodaignostyki w rozpoznawaniu raka plaskonablonkowego szyjki macicy w 1955 r. otrzymał tytuł docenta w Instytucie onkologii w Warszawie. W roku 1951 założył Poradnię Onkologiczną w Warszawie.

W latach 50 doc. Teter wprowadził też badania cyto-hotmonalne, co w czasach, kiedy nie była znana metodologia oznaczania hormonów, umożliwiło rozpoznawanie zaburzeń hormonalnych  u kobiet i odpowiednie zindywidualizowane postępowanie. Ciekawe jest, że teraz, po wielu latach wysiłków  w kierunku „ standaryzacji’’ leczenia hormonalnego po  menopauzie, opierającego się na stosowaniu u wszystkich pacjentek jednej dawki estrogenów, która była testowana w badaniach epidemiologicznych –wyniki są tak sprzeczne , że ostatnio głównym zaleceniem, np. American College of  Obstetricians and Gynecologists, jest nawoływanie do  indywidualnej terapii! A tego właśnie nas uczyli nasi światli profesorowie.

W latach 50. I 60 doc. Teter, oprócz cytologicznego, założył w klinice kolejne laboratoria: endokrynologiczne, andrologiczne i genetyczne, kładąc podwaliny pod rozwój nowej specjalności – endokrynologii ginekologicznej. Rósł zespół jego współpracowników i uczniów. Oto oni: doktorzy Zygmunt Janczewski, Jerzy Potocki, Grażyna Węcewicz, Krzysztof Krzywdziński, Krystyna Mackiewicz, Barbara Binkiewicz, Marek Jędrzejewski, Leszek Bablok (obecny kierownik kliniki), Ewa Wierzbowska, ja i wielu innych. W roku 1957 doc. Teter założył Poradnię Endokrynologiczną, kierowaną później przez dr. Potockiego, następnie przez wiele lat przez dr Wierzbowską.

W roku 1964 powstał Zakład Endokrynologii klinicznej Akademii Medycznej w Warszawie pod kierownictwem doc. Tetera, w którym miałam zaszczyt zostać zatrudniona

1 kwietnia 964., na pierwszym  przyznanym Zakładowi etacie asystencie. Przez wiele lat do Zakładu kierowane były trudne i rzadkie przypadki zaburzeń hormonalnych i rozwojowych. Powstała wielka baza tego typu danych. Ponadto mieliśmy możność prowadzić pionierskie badanie nad lekami hormonalnymi, właśnie wprowadzanymi do terapii. Docent Teter i członkowie jego zespołu napisali olbrzymią liczbę doniesień i prac naukowych, książki, rozprawy doktorskie i habilitacyjne.

Doktor Teter był naszym mentorem i promotorem. Swoim wizjonerskim, krytycznym i analitycznym umysłem w wielu sprawach daleko wyprzedzał ówczesny poziom wiedzy medycznej. Fascynował nas intuicją naukową i pasją dydaktyczną. Był skrupulatny i nieustępliwy w sprawach prowadzenia dokumentacji klinicznej i naukowej, aby ułatwić przyszłe opracowania, publikacje i wykłady.

Rozwijał tez szeroką współpracę naukową z innymi zakładami, szpitalami i instytutami, np. z Instytutem Onkologii, Instytutem Farmakologii, Instytutem Fizjologii Zwierząt PAN, a także z ośrodkami zagranicznymi, np. z University College Hospital w Londynie, aby umożliwić nam szkolenie i korzystanie z aparatury, laboratoriów i doświadczenia odpowiednich ekspertów. Pomogło to podnieść poziom naszej wiedzy i naszych prac. Współpraca ta później przez wiele lat owocowała kontaktami. Jej też zawdzięczam otrzymane w latach 70. 3-letniego stypendium naukowego w Londynie pod kierunkiem dr. Geralda Swyera, które dało mi możliwość dalszych badań naukowych, publikacji w piśmiennictwie anglojęzycznym i stało się dla mnie odskocznią do kontynuowania pracy w Anglii i Stanach Zjednoczonych.

W 1967 roku Jerzy Teter otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego uchwałą Rady Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie, a w roku 1973 założył pierwszą w Polsce Klinikę Endokrynologii ( z oddziałem ginekologicznym i andrologicznym). Będąc wieloletnim kierownikiem Poradni, Zakładu i Kliniki Endokrynologii, prof. Teter opublikował wraz ze swoimi współpracownikami kilkaset prac w piśmiennictwie krajowym i zagranicznym. Opracował klasyfikację histopatologiczno-kliniczną nowotworów wywodzących się z komórek rozrodczych. Klasyfikacja ta cytowana jest w wielu zagranicznych pracach naukowych i podręcznikach.

W uznaniu tych zasług prof. Teter został wybrany ekspertem WHO do spraw raka. Był aktywnym członkiem wielu polskich i międzynarodowych towarzystw naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, którego był współzałożycielem i wieloletnim prezesem (którego ja w latach 60. miałam zaszczyt być sekretarzem).

Jerzy Teter był autorem pierwszych w Polsce podręczników  dla lekarzy z zakresu endokrynologii: Zaburzenia hormonalne u kobiet (1958), Zaburzenia hormonalne u mężczyzn (1961), Atlas wad rozwoju cielesno-płciowego i nowotworów gonad (1969), Cytodiagnostyka hormonalna (1970).

Jednym z aspektów endokrynologii, dla której miał tyle zasług, było opracowanie zasad substytucji hormonalnej, początkowo podyktowane faktem, że setki pacjentek kierowanych było do Zakładu Endokrynologii z powodu dysgenezji gonad i innych zaburzeń rozwojowych, wymagających leczenia hormonalnego. W miarę postępu w dziedzinie oznaczania hormonów i przybywania nowych leków hormonalnych zasady te zostały następnie adaptowane do postępowania w przypadkach wielu innych zaburzeń hormonalnych u kobiet, włączając w to okres okołomenopauzalny.

Powstała koncepcja profilaktyki endokrynologicznej – diagnozowanie i leczenie zaburzeń hormonalnych jako część strategii zmierzającej do utrzymania optymalnego zdrowia. Jak wiadomo, jest to dziedzina trudna, ze stale zmieniającymi się poglądami i trendami. Dlatego nie zapominamy, że jako nasz  Profesor, Jerzy Teter nieustannie pobudzał nas nie tylko do badań, ale i do myślenia, do krytycznej interpretacji, innowacji w interesie pacjentek.  Jak nikt potrafił „oddzielić ziarno od plewy”.

W roku 1998 została założona przez uczniów prof. Tetera Fundacja Profilaktyki Endokrynologicznej, której prezesem jest dr Wierzbowska, wieloletni były kierownik Poradni Endokrynologicznej, a której mam przyjemność być wiceprezesem. Celem Fundacji jest działalność na rzecz zdrowia hormonalnego – przez organizowanie konferencji dla lekarzy, pogadanek dla kobiet i dziennikarzy, wystąpień w radiu i telewizji, propagujących aktualna wiedzę o zasadach diagnostyki i leczenia endokrynologicznego, aby zapobiegać nowotworom i innym schorzeniom, do których przyczyniają się zaburzenia hormonalne.

Profesor Jerzy Teter odszedł od nas 16 lat temu – 2 lipca 1993 roku w Warszawie. Jest dla nas zaszczytem kontynuować jego dzieło.