Pamiętnik TLW 2007
Odsłonięcie Pomnika Powstańczych Służb Sanitarnych
Odsłonięcie Pomnika Powstańczych Służb Sanitarnych
W dniu 19 maja 2006 r. Park Wolności przy Muzeum Powstania Warszawskiego zgromadził licznie przybyłych uczestników uroczystości odsłonięcia Pomnika Powstańczych Służb Sanitarnych. Pogoda była wyjątkowo piękna, słoneczna. Po odśpiewaniu hymnu narodowego rozpoczęła się msza św., koncelebrowana przez Wikariusza Generalnego Biskupa Polowego Wojska Polskiego ks. płk prałata Sławomira Żarskiego w intencji Żołnierzy Służb Sanitarnych poległych w Powstaniu Warszawskim oraz za żyjących świadków tamtych dni. Drugim celebransem był ks. Zygmunt Wudarkiewicz, kapelan kaplicy Muzeum Powstania Warszawskiego p.w. bł. Józefa Stanka.
W homilii ksiądz Sławomir Żarski oddał hołd uczestnikom Powstania Warszawskiego, podkreślając rolę i znaczenie oddziałów sanitarnych w walkach prowadzonych w mieście. „Dziękujemy Wam -powiedział- że swoje najlepsze lata oddaliście Ojczyźnie. Pochylamy się z czcią przed Wami, wierzymy, że z tej lekcji historii uda się Wam przekazać coś młodemu pokoleniu. Szczególnie droga jest nam Wasza piękna postawa wobec drugiego człowieka”.
We Mszy wzięło udział kilkudziesięciu uczestników walk powstańczych, liczne poczty sztandarowe, harcerze, przedstawiciele władz samorządowych. Po mszy świętej wszyscy udali się pod Pomnik, przy którym stanęła warta honorowa oraz poczty sztandarowe.
Dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego Jan Ołdakowski powitał zebranych:
-podsekretarza w Ministerstwie Zdrowia Minister Annę Gręziak,
-Prezydenta m.st. Warszawy Mirosława Kochalskiego,
-przedstawiciela Wojewody Mazowieckiego Janusza Paczkowskiego,
-zastępcę Prezydenta m.st. Warszawy Agatę Mikołajczyk
-dyrektora Biura Polityk Zdrowotnej Warszawy Aurelię Ostrowską
-ks. prałata Sławomira Żarskiego, Wikariusza Generalnego Ordynariatu Polowego WP,
– księdza kapelan Zygmunta Wudarkiewicza,
-Rektora Uniwersytetu Warszawskiego prof. Katarzynę Chałasińską – Macukow
-Prorektora Akademii Medycznej prof. Wiesława Glińskiego,
-Kanclerza Kapituły Orderu Virtuti-Militari Gen. bryg. Stanisława Nałęcz- Komornickego
-Prezesa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Czesława Cywińskiego,
-Prezesa Związku Powstańców Warszawskich Gen. brygady Zbigniewa Ścibor –Rylskiego,
-Prezesa Okręgu Warszawskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Jerzego Wilgasa,
-Wiceprezesa Związku Powstańców Warszawskich mjr. Edmunda Baranowskiego,
-Sekretarza Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie Przemysława Sypniewskiego,
-Prezesa Mazowieckiego Okręgu Polskiego Czerwonego Krzyża Jana Czubaka i wiceprezesa dr Adama Sobocińskiego.
Szczególnie serdecznie powitał Prezesa Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego prof. Jerzego Jurkiewicza i prof. Andrzeja Danysza.
Powitał również twórcę odsłanianego pomnika, artystę rzeźbiarza pana Marka Moderau oraz jak najserdeczniej wszystkich powstańców zgromadzonych na uroczystości.
Na uroczystość przybyły liczne poczty sztandarowe w liczbie 15, Chór i Batalion Reprezentacyjny Wojska Polskiego.
Po powitaniach uroczystość poprowadził znany aktor Krzysztof Janczar.
Do aktu odsłonięcia pomnika poprosił prof. dr hab. med. Stefana Wesołowskiego i prof. dr hab. med. Marię Kobuszewską – Farynę a do asysty gen. brygady Zbigniewa Ścibor – Rylskiego, dr med. Halinę Jędrzejewską i prof. dr hab. med. Jerzego Jurkiewicza.
Pomnik ma 2,5 metra wysokości, został wykonany z trzech rodzajów kamienia: ciemnoszarego granitu, białego marmuru i czerwonego jaspisu. Na przedniej stronie jest wyrzeźbiona sylwetka sanitariuszki podtrzymującej rannego, przypominająca pietę. Na tylnej ścianie pomnika, na białym marmurze, utrwalony został fragment ostatniego rozkazu ppłk. dr. „Bakcyla” ( podpułkownik dr Henryk Lenk ), Szefa Sanitarnego Okręgu Warszawskiego AK z 3 Października 1944 r.:
„Komenda Warszawskiego Okręgu AK
Szefostwo sanitarne – 3 X 1944 r.
Do Żołnierzy sanitariatu Okręgu Warszawskiego
Do chlubnej historii sanitariatu wojskowego przybył nowa karta:
64 dni i tyleż nocy walk powstańczych trwaliście na posterunku
pracując ofiarnie, z poświęceniem i nadludzkim wysiłkiem….
Ofiara krwi złożona przez lekarzy i personel sanitarny oraz
śmierć naszych kolegów pozostanie na zawsze drogowskazem
dla naszej pracy. …….
/-/ płk dr „Bakcyl”
Szef Sanitarny Okręgu Warszawskiego AK’’
Na cokole pomnika widnieje inskrypcja „W hołdzie żołnierzom służb sanitarnych poległych w Powstaniu Warszawskim 1944”.
Po odsłonięciu pomnika ks. prałat Sławomir Żarski poświęcił go, po czym Krzysztof Janczar poprosił o zabranie głosu gen. Zbigniewa Ścibor- Rylskiego ps. „Motyl”. Zgodnie z tradycją wojskową przed przemówieniem generała hejnaliści odegrali sygnał. Generał zwrócił się do zebranych:
„Szanowne, drogie Koleżanki, Koledzy! Szanowni Państwo!
Jako żołnierz II Rzeczpospolitej stykałem się ciągle ze służbami sanitarnymi Wojska Polskiego. My żołnierze walczyliśmy z wrogiem, oni walczyli o największe dobro, o życie. Im zawdzięczamy wiele, uratowali tysiące żołnierzy, którzy by zmarli, gdyby nie pomoc służb sanitarnych. Byłem świadkiem wielu wprost nieprawodopodobnych operacji wykonywanych w warunkach niesamowitych, jednak ci żołnierze przeżyli. Pamiętam, jak w 1939 roku pod Kockiem żołnierze tracili nie tylko ręce, nogi, ale i głowy…
Te obrazy na zawsze zostaną w mojej pamięci. Wiemy, jakie były warunki w Powstaniu. Jesteśmy jako żołnierze ogromnie wdzięczni żołnierzom służb sanitarnych za ich poświęcenie. Tylu ich zginęło, a mogli spokojnie siedzieć w piwnicach. Ale oni zawsze byli na pierwszej linii- sanitariuszki, łączniczki. Kanałami ciągnęli rannych i ranni przeżywali. Na zakończenie pragnę podziękować tym, którzy zbudowali Muzeum- Panu Prezydentowi Lechowi Kaczyńskiemu, Panu Dyrektorowi Janowi Ołdakowskiemu. Ile własnego czasu poświęcali na utorzenie Muzeum Powstania Warszawskiego. Dziękujemy wszystkim”.
Poproszono o zabranie głosu prezesa TLW, prof. Jerzego Jurkiewicza, który powiedział:
„Najdostojniejsi Goście, Żołnierze Powstania Warszawskiego! Składamy dziś hołd Żołnierzom Polski Walczącej, Żołnierzom Powstańczych Służb Sanitarnych poległych w Powstaniu. Oni polegli, żeby Polska nie zginęła. Powstańcy mają niepodważalne prawo z podniesionym czołem powtarzać słowa hymnu: „Jeszcze Polska nie zginęła”, bo przechowali ją w swoich sercach przez koszmarne lata okupacji, a potem przenieśli przez dziesiątki lat obcej ideologii i obcej władzy. I dzisiaj ją przynieśli tutaj, na Plac Wolności. Przynieśli tu Polskę wolną, demokratyczną. Pan Prezydent Rzeczpospolitej Lech Kaczyński uczynił nam ogromny zaszczyt przyjmując protektorat nad dzisiejszą uroczystością. Jest to kolejny dowód tego, że wartości, dla których żołnierze Powstania żyli, walczyli i ginęli, są żywe. Że są wartościami uznanymi, są wartościami Państwa Polskiego. Panie Prezydencie, w imieniu wszystkich dziękuję z całego serca. Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do tego, że Pomnik jest, że stanął. W pierwszym rzędzie pragnę podziękować inicjatorowi tej idei panu profesorowi Andrzejowi Danyszowi. To on poddał myśl, która przybrała widomy kształt. Dziękuję, Panie Profesorze. Dziękuję wszystkim Koleżankom i Kolegom lekarzom, dziękuję aptekarzom, dziękuję wszystkim pracownikom ochrony zdrowia. Wszystkim, bo wszyscy byli zaangażowani serdecznie w realizację idei. Dziękuję nauczycielom akademickim, dziękuję studentom. Najserdeczniej pragnę podziękować warszawskim pielęgniarkom. Ich oddanie tej sprawie, zaangażowanie sprawiły, że dzisiaj tutaj jesteśmy i jest tak pięknie i uroczyście. Dziękuję panu Markowi Modereu za to, że swoim talentem przekuł nasze emocje, nasze uczucia w tę granitową formę.
Słowa gorącego podziękowania kieruję do wszystkich pracowników Muzeum Powstania Warszawskiego, zwłaszcza do Dyrektora Jana Ołdakowskiego”.
Następnie mjr Andrzej Drozd ł odczytał apel poległych. Przytaczamy go w całości.
„Rodacy,
żołnierze Powstania Warszawskiego,
żołnierze Wojska Polskiego,
słuchajcie wszyscy.
Zebraliśmy się wokół pomnika upamiętniającego ofiarę krwi i życia złożoną na ołtarzu Ojczyzny przez żołnierzy służb sanitarnych w czasie Powstania Warszawskiego 1944 roku Dziś w apelu poległych przywołamy ich, aby oddać im należną cześć.
Wspomnimy żołnierzy Powstania, których jedyną bronią była chęć niesienia pomocy rannym i chorym, którzy znaleźli się w bezpośredniej styczności z wrogiem płacąc za swoje poświecenie najwyższą cenę.
Wzywam was, żołnierze Służb Sanitarnych, polegli w Powstaniu Warszawskim. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam was, lekarze Powstania Warszawskiego, którzy pełniąc służbę ginęli rozstrzeliwani i mordowani w szpitalach i punktach sanitarnych. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam komendantów szpitali i punktów sanitarnych, którzy własnym życiem zapłacili za ratowanie swojej placówki przed zagładą. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam was, chirurdzy polegli przy stołach operacyjnych pod bombami zrzucanymi na szpitale. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam studentów wydziałów lekarskich tajnych uniwersytetów : Warszawskiego i Ziem Zachodnich oraz Szkoły doc. Zaorskiego niosących pomoc medyczną na wszystkich placówkach Powstańczej Służby Zdrowia. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam was, felczerzy, wspierający lekarzy swoim doświadczeniem i wiedzą, mordowani nie jednokrotnie razem z rannymi. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam sanitariuszki liniowe, idące do walki z żołnierzami swojego oddziału i opatrujące rannych pod ogniem karabinów maszynowych i moździerzy. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam pielęgniarki i sanitariuszki z ostrzeliwanych i bombardowanych szpitali i punktów sanitarnych, które heroicznie do końca walczyły o życie i zdrowie rannych i chorych. Wzywam was, pielęgniarki i sanitariuszki, rozstrzeliwane i mordowane w placówkach medycznych opanowanych przez wroga. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Wzywam farmaceutów, wspierających lekarzy w walce o życie i zdrowie rannych. Wzywam personel pomocniczy szpitali i punktów sanitarnych. Wzywam mieszkańców Warszawy, którzy ofiarnie wspierali służby sanitarne Powstania. Stańcie do apelu!
Polegli na polu chwały!
Rodacy! Przywołujemy dziś naszej pamięci bohaterów, którym przyszło złożyć na ołtarzu Ojczyzny ofiarę życia, krwi i cierpień. Niech rozsiane mogiły żołnierzy służb sanitarnych Powstania Warszawskiego oraz ich Pomnik będą świadectwem ich bohaterskich czynów oraz naszej pamięci i wdzięczności. Chwała bohaterom!
Część ich pamięci!
Po apelu Batalion Reprezentacyjny Wojska Polskiego oddał trzykrotną salwę honorową.
W części artystycznej Chór Reprezentacyjny Wojska Polskiego wykonał hymn Polski Podziemnej oraz wiązankę piosenek powstańczych: Warszawskie Dzieci, Sanitariuszka Małgorzatka, Hej chłopcy bagnet na broń.
Rozpoczęło się składanie wieńców pod Pomnikiem.
Każdą delegację poprzedzali żołnierze z Batalionu Reprezentacyjnego WP niosąc kwiaty.
Pierwszy wieniec od Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawskich złożyli : prezes gen. Ścibor -Rylski, Kanclerzem Kapituły Orderu Virtuti-Militari gen. bryg. Stanisław Nałęcz- Komornicki, wiceprezesem dr med. Halina Jędrzejewska, sanitariuszka Magdalena Duchińska, członek Zarządu Zbigniew Dębski.
Drugi wieniec złożyło Towarzystwo Lekarskie Warszawskie – prezes prof. dr hab. med. Jerzy Jurkiewicz, członek Zarządu prof. dr hab. med. Andrzej Danysz i dr med. Andrzej Zaorski.
Następny wieniec złożył Batalion „Czata 49”.
W imieniu Ministerstwa Obrony Narodowej – Dyrektor Departamentu Wychowania i Promocji Krzysztof Sikora.
Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa – Naczelnik Wydziału Krajowego Jacek Dąbrowski.
Prezydent m.st. Warszawy Mirosław Kochalski
Przedstawiciele Wojewody Mazowieckiego – Janusz Paczkowski i Roman Stachurski
Z Okręgowej Izby Lekarskiej – wiceprezes doc. dr hab. med. Jacek Kubiak, wiceprezes dr Ryszard Majkowski i Kierownik Biura dr Włodzimierz Cerański. Akademia Medyczna – prorektor prof. Wiesław Gliński i rzecznik Grzegorz Lisicki
W imieniu Muzeum Powstania Warszawskiego – Dyrektor Jan Ołdakowski i Dominika Smoczyńska
Fundację Polsko Niemieckie- Pojednanie reprezentowali Sekretarz Przemysław Sypniewski i Jolanta Piotrowska.
W imieniu Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego wieniec złożyła Anna Dyrlacz.
Po uroczystości harcerze rozdali obecnym publikację dr med. Haliny Jędrzejewskiej ps. „Sławka ”, sanitariuszki Batalionu „Miotła” ze Zgrupowania „Radosław” pt. Lekarze Powstania Warszawskiego 1 VIII – 2 X 1944, wydaną przez Towarzystwo Lekarskie Warszawskie.
Na zakończenie tej podniosłej uroczystości Krzysztof Janczar zaprosił wszystkich zebranych na poczęstunek i zwiedzanie Muzeum Powstania Warszawskiego.