Pamiętnik TLW 2013

Bronisław Leonard RADZISZEWSKI

Jerzy RADZISZEWSKI

Bronisław Leonard RADZISZEWSKI

Urodził się 6 listopada 1838 roku w Warszawie, zmarł 11 marca 1914 we Lwowie. Polski chemik, profesor i rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Jest autorem ponad 200 prac z dziedziny chemii organicznej, zwłaszcza związków aromatycznych. Stworzył we Lwowie pierwszą nowoczesną pracownię chemiczną, która stała się zarazem warsztatem, gdzie prowadzono samodzielne badania naukowe w kraju.

Bronisław Radziszewski od roku 1862 należał do Organizacji Narodowej. Po wybuchu powstania styczniowego załatwiał sprawy związane z zakupem broni, pracował w łączności i zajmował się produkcją materiału wybuchowego. Od lipca do połowy września 1863 r. pełnił funkcję pomocnika sekretarza stanu Rządu Narodowego Józefa Kajetana Janowskiego.

W połowie września 1863 r. Bronisław Radziszewski otrzymał nominację na komisarza rządowego w województwie augustowskim i pełnił tę funkcję do 30 sierpnia 1864 r. pod pseudonimem Ignacy Czyński. Skupił w swych rękach pełną władzę wykonawczą i administracyjną w terenie. Zastał bowiem organizację cywilną rozbitą (na skutek terroru M. Murawiewa), ale szybko ją odbudował opierając się na organizacjach parafialnych.

Z dokumentów wynika, że wykazał się dużymi zdolnościami organizacyjnymi, energią oraz wytrwałością, czym zyskał sobie uznanie samego Romualda Traugutta. Po upadku powstania styczniowego Bronisław Radziszewski nie widząc szans dalszego pełnienia obowiązków podał się do dymisji. Pomimo jej otrzymania nadal załatwiał sprawy likwidacyjne powstańcze, ukrywając się w lasach oraz na bagnach, strzeżony przez okolicznych chłopów przed władzami rosyjskimi.

Bronisław Radziszewski, zdając sobie sprawę z niemożności wznowienia przez naród polski walki wyzwoleńczej w najbliższej przyszłości, poświęcił się pra­cy naukowej w Gandawie, gdzie uzyskał doktorat z zakresu chemii w 1867 roku. W czerwcu 1872 roku mianowany został profesorem chemii ogólnej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie i jako pierwszy rozpoczął wykłady z tego przedmiotu w języku polskim. W roku akademickim 1879/80 pełnił funkcję dziekana wydziału, a w 1882/83 rektora uczelni.

Od roku 1882 zabiegał uporczywie o uruchomienie we Lwowie Wydziału Lekarskiego, co nastąpiło w roku 1894. Wśród bardzo wielu prac naukowych duży rozgłos przyniosła mu teoria o pochodzeniu ropy naftowej z fauny i flory morskiej, badał również łupki naftonośne i ich dalszą eksploatację.

Poza pracą naukową profesor Bronisław Radziszewski pełnił wiele funkcji społecznych, był radnym Lwowa, zorganizował komitet budowy pomnika Adama Mickiewicza, który zdobi miasto do dzisiaj. W uznaniu zasług otrzymał stałą lożę w teatrze lwowskim i został Honorowym Obywatelem Lwowa. Po nim otrzymali ten zaszczyt Henryk Sienkiewicz oraz Prezydent Drugiej Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki.

Wspomnienia o profesorze Bronisławie Radziszewskim z okresu powstania styczniowego 1863 r. opracował jego prawnuk Jerzy Radziszewski, członek Zarządu Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego.