Pamiętnik TLW 2011
25 lat Sekcji Historycznej PTL
Jan Bohdan Gliński
25 Lat Sekcji Historycznej PTL
Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Lekarskiego powstała w 1984 roku, gdy przewodniczącym Towarzystwa był doc. dr Jerzy Woy-Wojciechowski. Powstała ona z inicjatywy lekarza Piotra Szarejki. Na zebraniu organizacyjnym w dniu 15 stycznia 1985 r. powołano jej Zarząd, w którym na funkcję przewodniczącego wybrano Piotra Szarejkę, jego zastępcą został prof. dr Józef Towpik, a sekretarzem Jan Bohdan Gliński. Szczegółowa historia powstania i początkowej działalności Sekcji Historycznej została opublikowana w „Pamiętniku Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” nr 5 z 2001 roku.
Szarejko opracował w 1984 r. obszerne uzasadnienie potrzeby realizacji swego pomysłu (patrz załącznik), wskazując na społeczne znaczenie zachowania i dokumentacji w pamięci zarówno pracowników Służby Zdrowia, jak i znaczenie tego dla rejonu, gdzie pracowali.
Piotr Szarejko przewodniczył Sekcji Historycznej w ciągu dwóch kadencji od 1985 roku do stycznia 2000 roku, gdy całkowicie odsunął się od działalności w Sekcji. Jego następcą na funkcji przewodniczącego został Jan Bohdan Gliński, nadal kierujący pracami Sekcji Historycznej. Od kilku kadencji funkcję wiceprzewodniczącego pełni prof. dr Andrzej Danysz, a funkcję sekretarza mgr Hanna Bojczuk. Przewodnicząca Komisji Rewizyjnej prof. dr Maria Kobuszewska-Faryna zmarła w czasie ostatniej kadencji.
Jako główne cele działalności Sekcji Szarejko sformułował rozbudowanie zainteresowania lekarzy polskich ojczystą medycyną, wytworzenie dla niej szacunku, a przede wszystkim znalezienie dróg do poznania jej przeszłości, i to nie tylko w skali kraju, ale głównie w skali rozwoju rejonu miasta i zakładu. Tę drogę należy rozwijać przez tworzenie w zakładach „izby pamięci służby zdrowia” lub „Kącika pamięci”, prowadzenie kronik zakładów tej służby, organizowanie obchodów jubileuszowych pracy zawodowej, gromadzenie pamiątek po zmarłych lekarzach oraz szukanie sposobów realizacji hasła „więcej o ludziach” obok zasady „więcej o zakładach”. W ukazywaniu postaci lekarzy ważne jest ukazywanie ich nie tylko od strony ich życia zawodowego, ale ich wpływu wychowawczego na młodsze pokolenia, atmosfery, jaka panowała wokół nich, oraz oceny ich działalności i postaw przez własnych uczniów.
Według tych kryteriów Sekcja Historyczna starała się dobierać tematy prelekcji czy wspomnień. W formie apelu do świata lekarskiego zostały te wytyczne rozesłane do władz i organizacji, które winny być zainteresowane tymi problemami.
Sekcja Historyczna prowadzi działalność w formie comiesięcznych zebrań (z przerwą wakacyjną), na których są wygłaszane referaty i wspomnienia z zakresu historii zakładów Służby Zdrowia, specjalności lekarskich, dziejów medycyny (sięganie nawet do medycyny starożytnej), biografistyki, etyki lekarskiej, znaczenia medycyny w kulturze, relacji prawo a medycyna i innych. Początkowo posiedzenia odbywały się w Klubie Lekarza Polskiego Towarzystwa Lekarskiego w Alejach Ujazdowskich 24. Z chwilą odzyskania tej ciekawej kamienicy przez jej przedwojennych właścicieli posiedzenia przeniesiono do Klubu Lekarza Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego w Domu Lekarza przy ul. Raszyńskiej 54. Tu opiekę nad Sekcją przejął prezes TLW prof. dr Jerzy Jurkiewicz.
Opłaty pocztowe za wysyłanie zaproszeń na posiedzenia i korespondencję pokrywano z dobrowolnych darów (na konto Sekcji Historycznej) dokonywanych przez członków rodzin lekarzy, opisywanych w Słowniku Biograficznym Lekarzy i Farmaceutów Ofiar Drugiej Wojny Światowej, opracowywanego przez Jana B. Glińskiego. Gdy fundusze się wyczerpały, opłaty te pokrywało Polskie Towarzystwo Lekarskie. Od roku 2008 opłaty te pokrywa Towarzystwo Lekarskie Warszawskie. Prezesom obu Towarzystw, prof. dr. Jerzemu Woy-Wojciechowskiemu oraz prof. dr. Jerzemu Jurkiewiczowi, składamy podziękowanie.
Na początku 2008 roku nastąpiło połączenie Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Lekarskiego z Kołem Historycznym Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego. Nie dokonano żadnych zmian personalnych we władzach Sekcji. Aktualnie funkcję prezesa pełni Jan Bohdan Gliński, funkcję jego zastępcy prof. Andrzej Danysz, a sekretarza mgr Hanna Bojczuk. Wszelka korespondencja jest od tego czasu wysyłana pod łącznym tytułem: Sekcji Historycznej PTL oraz Koła Historycznego TLW.
W okresie 25 lat odbyła się jedna konferencja poświęcona sprawom utworzenia Muzeum Medycyny Polskiej (20 stycznia 1989) oraz 175 posiedzeń, na których 170 prelegentów wygłosiło 271 referatów i wspomnień. Ich tematyka była bardzo różna. Najwięcej referatów wygłoszono z zakresu biografii lekarzy i farmaceutów (80), o zakładach Służby Zdrowia (27 referatów), o specjalizacjach lekarskich (16, w tym 2 o chirurgii dziecięcej), wspomnień o pracy lekarskiej (10), wspomnień z czasów wojny oraz strat osobowych nią spowodowanych (12), zagadnienia medycyny w obszarze kultury, 3 posiedzenia poświęcono medycynie w dawnych wiekach; omawiano także problem błędów lekarskich, temat prawo a medycyna oraz wiele innych.
Odbyły się także dwie promocje książek: o zagadce śmierci prof. Mariana Grzybowskiego (dr Marek Wroński) oraz o Warszawskim Pogotowiu Ratunkowym (mgr Hanna Bojczuk).
Z inicjatywy prof. Andrzeja Danysza odbyło się spotkanie w Muzeum Farmacji Polskiej w Warszawie (20 marca 2011), na którym dyrektorka tego Muzeum prof. dr Iwona Arabas przedstawiła dzieje farmacji warszawskiej, następnie oprowadziła po Muzeum przybyłych gości, udzielając wielu interesujących objaśnień. Muzeum mieści się na Starym Mieście, w bardzo małym pomieszczeniu, i tylko część bogatych zbiorów może być udostępniona zwiedzającym. Konieczne jest powiększenie powierzchni wystawienniczej.
Znakomita większość referatów była wygłaszana przez lekarzy, pozostali autorzy to farmaceuci lub inni pracownicy służby zdrowia. Kilka referatów wygłosili prawnicy (2), profesor socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (2), inżynier sanitarny. Więcej referatów wygłaszały osoby zajmujące się zawodowo historią medycyny, jak np. mgr H. Bojczuk.
Na podkreślenie zasługuje wykład prof. Hilarego Koprowskiego z Filadelfii (USA) o jego szczepionce doustnej przeciwko chorobie Heinego-Medina oraz trudnościach i osobistych przykrościach doznanych w Polce, a związanych z darem w 1953 r. 9 milionów dawek tej szczepionki dla polskiej służby zdrowia. A ten dar wybitnego Polaka, wykształconego w Warszawie, pozwolił nam opanować panującą wówczas epidemię tej choroby. Referat prof. H. Koprowskiego został poprzedzony uroczystym wręczeniem mu przez prezesa Polskiego Towarzystwa Lekarskiego prof. Jerzego Woy-Wojciechowskiego, w asyście prof. Wojciecha Noszczyka, przewodniczącego Kapituły tego odznaczenia, najwyższego odznaczenia Towarzystwa – Gloria Medicinae.
Spośród prelegentów z tytułem profesorskim można przykładowo wymienić takich naukowców i społeczników, jak (w kolejności alfabetycznej): Janusz Buraczewski, Andrzej Danysz, Marian Garlicki, Bolesław Górnicki, Maria Kobuszewska-Faryna, Hilary Koprowski, Kazimierz Łodziński, Jan Moll, Bibiana Mossakowska, Jan Nielubowicz, Zdzisław Rondio, Witold Rudowski, Edward Rużyłło, Edward Towpik, Tadeusz Towpik, Stefan Wesołowski, Halina Zapaśnik-Kobierska, Zofia Zwolska, Teresa Żawrocka-Wrzołek, Mariusz Żydowo.
Prelegenci rekrutują się często z miast odległych od stolicy. Reprezentowali oni takie miasta i ośrodki służby zdrowia, jak (przykładowo): Białystok, Jelenia Góra, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Sandomierz, Szczecin, Toruń, Wrocław i wiele innych, również małych miejscowości. Sześcioro prelegentów przyjechało z zagranicy, po jednym z Brukseli, Edynburga. Filadelfii, Nowego Jorku, Paryża i Wilna. Każdy prelegent dojeżdżał na własny koszt.
Sekcja Historyczna od początku swej działalności gromadzi dokumentację swych posiedzeń w postaci zapisów wygłaszanych referatów. Powstał już obszerny zbiór materiałów, mimo że wielu prelegentów nie przekazało nam zapisanej treści referatu. Są to maszynopisy (często bogato ilustrowane), rękopisy, zapisy na taśmie magnetofonowej oraz zapisy na płytach CD. Stanowią one utrwalone w słowie lub piśmie materiały już historyczne z zakresu medycyny klinicznej, organizacyjnej, biografistyki, historii poszczególnych Zakładów Służby Zdrowia, a także roli medycyny w kulturze, jej etyki i obrazu przed wiekami w różnych krajach.
Niestety, nie udało się nam przyciągnąć do tej działalności młodego pokolenia lekarzy. Zawsze tłumaczą się, że nauka, a często i dodatkowa praca nie pozwalają im na to. Racjonalnym sposobem wydaje się położenie na ten problem nacisku w trakcie studiów.
Zebrany materiał nie jest materiałem jednorodnym, jest tematycznie rozproszony, a każdy temat stanowi w pewnej mierze odzwierciedlenie osobowości prelegenta czy autora. Niemniej jednak ten bogaty już materiał winien być utrwalony w jednolitej formie i prezentowany nie tylko środowisku medycznemu. Wymaga to dużej pracy, ale i odpowiednich nakładów finansowych. Sekcja Historyczna nie dysponuje żadnymi funduszami, wszystkie referaty są wygłaszane honorowo. Nie zwracamy także kosztów dojazdu z innych miast, również z zagranicy.
W tej sytuacji w dniu 6 kwietnia 2011 roku na Walnym Zebraniu Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego został przedstawiony problem, w jaki sposób można by ten postulat urzeczywistnić, w jaki sposób winniśmy zrealizować ideę dr. Piotra Szarejki, inicjatora powstania i działalności Sekcji Historycznej. Mamy nadzieję, że doczekamy się takiego uczczenia pamięci tego wybitnego i zasłużonego historyka polskiej medycyny.